سنگ

  به موادی از پوسته زمین اطلاق می‌شود که از یک یا چند کانی که با یکدیگر پیوند یافته‌اند، درست شده‌است.

سنگ یا خاک 

از نقطه نظر زمین شناسی، سنگ به موادی از پوسته زمین اطلاق می‌شود که از یک یا چند کانی که با یکدیگر پیوند یافته‌اند، درست شده‌است. در مقابل خاک توده‌ای از ذرات با دانه‌های منفصل یا دارای پیوند سست است که بر اثر هوازدگی سنگ‌ها و به طور برجا تشکیل شده‌است. لیکن در مهندسی و کارهای ساختمانی قابلیت حفاری مصالح زمین‌شناسی به عنوان شاخصی در طبقه بندی آنها به دو گروه سنگ و خاک مورد استفاده قرار می‌گیرد.

منشا شکل گیری سنگ‌ها و خرده سنگ‌ها 

دو فرایند کوه زایی و کوه سایی در زمین موجب پدید آمدن محصولات سنگی می‌شود.

عوامل کوه زایی

فشارهای کره مذاب درون زمین را که به پوسته جامد سطح آن وارد می‌شود را می‌توان عامل فرایند کوه زایی و خشکی زایی نامید.

عوامل هوازدگی یا کوه سایی

هر یک از چند روندی را که باعث خرد شدن و تغییر شکل مواد سخت سطح زمین و موادی که با جو در تماس هستند، هوازدگی می‌نامند. عوامل فرسایش یا هوازدگی به دو گروه فیزیکی و شیمیایی تقسیم می‌شوند.

هوازدگی شیمیایی

محصول هیدراتاسیون، انحلال، آبکافت، اکسیداسیون و یا عکس العمل آب‌های اسیدی با املاح تشکیل دهنده سنگ هاست.

هوازدگی فیزیکی

این پدیده توسط عواملی چون یخبندان، تغییرات حرارت در جو و در نتیجه انبساط و انقباض، نیروی جاذبه زمین، رشد گیاهان، باد، جریان آب و عمل جانوران و مانند اینها شکل می‌گیرد و باعث خرد شدن سنگ‌ها و تغییر شکل آنها به دانه‌های ریزتر می‌شود.

ساختمان شیمیایی سنگ‌ها

سنگ‌ها خود از قسمت‌های ساده تری به نام کانی ساخته شده‌اند. کانی‌ها مواد جامد، طبیعی، معمولاً متبلور، غیرآلی، همگن و با ترکیبات شیمیایی مشخص اند. تاکنون بیش از ۳۰۰۰ کانی در طبیعت شناخته شده که تنها حدود ۲۴ کانی در سنگ‌های پوسته زمین فراوان هستند و آنها را کانی‌های سنگ ساز می‌نامند.

طبقه‌بندی شیمیایی سنگ‌ها

چون کانیهای تشکیل دهنده سنگ‌ها متنوع هستند، بسته به میزان وجود بعضی دیگر از ترکیبات شیمیایی که در آنها است سنگ‌ها را به چهار دسته تقسیم می‌کنند:

• کربنات‌ها
• سولفات‌ها
• اکسیدها
• سیلیکات‌ها

طبقه‌بندی سنگ‌ها از نظر نحوهٔ تشکیل

سنگ‌ها از نظر نحوهٔ تشکیل به سه گروه زیر تقسیم می‌شوند:

• سنگ‌های رسوبی
• سنگ‌های آذرین
• سنگ‌های دگرگون شده

سنگ‌های رسوبی

بعضی از سنگ‌ها بر اثر ته نشین شدن مواد داخل آب به وجود می‌آیند. رودها مقدار زیادی مواد را با خود به دریاها و دریاچه‌ها می‌برند. این مواد به دلیل سنگینی به ته دریا می‌روند. روی هم قرار می‌گیرند و پس از سفت شدن سنگ‌هایی را به وجود می‌آورند که به آنها سنگ‌های رسوبی گفته می‌شود. سنگ‌های رسوبی لایه لایه‌اند که رنگ یا جنس هر لایه با لایه دیگر متفاوت است. سنگ‌های رسوبی در کوه‌های البرز و زاگرس به فراوانی یافت می‌شوند. ریگ، شن و سنگ‌های آهکی نمونه‌هایی از سنگ‌های رسوبی هستند.

سنگ‌های آذرین

گروه دیگری از سنگ‌ها بر اثر سرد شدن مواد بسیار داغ به وجود آمده‌اند که قبلاً در زمین بوده‌اند. دمای اعماق زمین زیاد است و بعضی سنگ‌ها را ذوب می‌کند. این سنگ‌ها در زیر یا سطح زمین دوباره سرد می‌شوند و سنگ‌هایی را به وجود می‌آورند که به آنها آذرین می‌گویند. سنگ‌های کوه‌هایی مانند دماوند و الوند از نوع آذرین است. سنگ‌های آذرین از بلورهای ریز یا درشت تشکیل شده‌اند.

سنگ‌های دگرگون شده

بعضی از سنگ‌های رسویی یا آذرین اگر مدت زیادی در اعماق زمین بمانند، باید فشار و گرمای زیادی را تحمل کنند. این سنگ‌ها مانند آجر پخته می‌شوند و شکل قبلی خود را از دست می‌دهند و به همین دلیل به آنها سنگ‌های دگرگون شده می‌گویند. (مانند سنگ مرمر)

استفاده

سنگ‌ها و کانی‌ها در ساختمان سازی، صنایع، پزشکی و غیره به کار می‌روند.

انواع سنگ‌های ساختمانی

این سنگ‌ها در دسته‌های گوناگون و متنوعی نام گذاری می‌شوند که بعضا نام معدن سنگ به عنوان اسم آن استفاده می‌شود.رایج‌ترین سنگ‌های ساختمانی عبارتند از:

• گرانیت
• ماسه سنگ‌ها
• سنگ‌های آهکی
• کوارتزیت
• سنگ‌های رسی
• تراورتن

مشخصات کلی انتخاب سنگ برای مصارف ساختمانی

سنگ‌های مورد استفاده در کارهای ساختمانی باید دارای مشخصات زیر باشند:

۱- بافت سنگ باید ساختمانی سالم داشته باشد، یعنی بدون شیار، ترک و رگه‌های سست باشد (کرمو نباشد)

۲- بدون هرگونه خلل و فرج باشد

۳- پوسیدگی نداشته باشد

۴- یکدست، یکنواخت و همگن باشد

۵- سنگ ساختمانی نباید آب زیاد جذب کند، لذا نباید:

الف- در آب متلاشی یا حل شود

ب- تمام یا قسمتی از آن بیش از ۸ درصد وزن خود آب بمکد

۶- سنگ ساختمانی نباید آلوده به مواد طبیعی و مصنوعی باشد

۷- سنگ باید شرایط فیزیکی و شیمیایی محیط را تحمل کند، لذا باید:

الف- در برابر باد، یخبندان، تغییرات دما و در صورت وجود جریان آب در مقابل آن و کلیه عوامل فرسایش مقاومت کند

ب- در برابر محیط‌های شیمیایی اسیدی و قلیایی و همچنین عمل آبکافت و اکسیداسیون مقاومت کند

۸- مقاومت فشاری برای قطعات باربر نباید کمتر از ۱۵۰ کیلوگرم بر سانتی متر مربع باشد

۹- در مقابل سایش مقاوم باشد

طبقه بندی سنگ‌های طبیعی براساس BS۸۱۲ 

• گروه بازالت: آندزیت، بازالت، پرفیریت‌های قلیایی، دولومیت‌ها، اپیدیوریت، لامپروفیر، کوارتز-دولویت و اسپلیت
• گروه فلینت: چرت، فلینت
• گروه گابرو: دیوریت قلیایی، گنایس قلیایی، گابرو، هورن بلند، نوریت، پریدوتیت، پیکریت و سرپانتینت
• گروه گرانیت: گنایس، گرانیت، گرانودیوریت، پگناتیت، کوارتز-دیوریت و سینیت
• گروه سنگ‌های ماسه‌ای و آذرین: آرکوز، گریویک، ماسه سنگ و توف
• گروه هورن فل: همه سنگ‌های ناشی از دگرگونی غیر از مرمر
• گروه سنگ آهک: دولومیت، سنگ آهک و مرمر
• گروه شیست‌ها: فیلیت، شیست و اسلیت
• گروه پروفیری: آپلیت، داسیت، فلسیت، گرانوفیر، گراتوفیر، میکرو گرانیت، پروفیری، کوارتز-پروفیریت، ریولیت و تراشیت
• گروه کوارتزیت: گانیستر، ماسه سنگ‌های کوارتزیتی و کوارتزیت دوباره بلوری شده

فساد در سنگ

عامل اصلی فساد در سنگ‌ها اثر نمک‌های محلول بر آنها می‌باشد. آلودگی محیط، یخبندان و پوسیدگی در قطعات فلزی و وجود رگه‌های ضعیف و همچنین عملیات اجرایی ضعیف نیز موجب تخریب سنگ‌ها می‌شود.

اثر نمک‌های محلول

چنانچه رطوبتی که به همراه خود نمک‌های محلول دارد از سطح سنگ تبخیر شود مقداری نمک در سطح آن به صورت شوره و لایه‌ای هم در خلل و فرج سنگ باقی می‌گذارد. تداوم دور رطوبت-تبخیر موجب افزایش حجم بلورها و پوسته شدن سطح سنگ می‌گردد. لذا سنگ‌هایی که متخلخل ترند در برابر نمک‌های محلول حساس ترند.

آلودگی محیط

سنگ‌های دارای کانی کربنات کلسیم به خصوص در برابر محیط‌های اسیدی حساس هستند. اکسید گوگرد در محیط مرطوب و اکسیژن موجود در هوا تولید اسید سولفوریک می‌کند که بر سنگ‌های آهکی اثر می‌گذارد و تولید سولفات کلسیم می‌نماید. سنگ‌های آهکی و ماسه سنگ‌های آهکی در این مورد حساس ترند.

در مورد سنگ‌های آهکی، سولفات کلسیم حاصل شده در سطح، به وسیله آب شسته می‌شوند. ولی در سطوحی که قابل شستشو نیستند، سطح به وسیله دوده سیاه می‌شود و مبدل به پوسته‌های سخت و برآمدگی‌هایی می‌شود که گرد آهکی در اطراف آن وجود دارد.

در انواع سنگ‌های آهکی منیزیم دار، ایجاد سولفات منیزیم روند فساد را تسریع می‌کند.

در ماسه سنگ‌ها خلل و فرج توسط گچ (سولفات کلسیم) پر می‌شوند، پوسته‌های سخت ایجاد شده اغلب به علت تفاوت انبساط حرارتی فرو می‌ریزند. ماسه سنگ‌های سیلیسی گرچه مستقیما بر اثر تهاجم اسیدهای موجود در هوا آسیب نمی‌بینند ولی سنگ گچ تولید شده توسط سنگ آهک موجب خرابی در آنها می‌شود که به علت تبخیر حاصل از تبلور در سطح آنها به وجود می‌آید.

مرمر که اساسا کربنات کلسیم است مورد هجوم اسیدهای موجود در هوا قرار می‌گیرد و سطح صیقلی آن در مرور زمان زبر می‌شود. ولی به علت بافت متراکم و چگال آن کمتر تحت تاثیر عمل تبلور قرار می‌گیرد.

اثر یخبندان

تخریب بر اثر یخبندان در قسمت‌هایی از ساختمان نظیر محل درپوش‌ها، سایه بان‌ها، کرسی بنا و کف پنجره‌ها بیشتر دیده می‌شود. عموما سنگ آهک و دولومیت بیش از ماسه سنگ در معرض تهاجم اثر یخبندان هستند.

مرمر، شیت و گرانیت به علت تخلخل اندک تحت تاثیر اثر یخبندان واقع نمی‌شوند.

پوسیدگی فلزات

آب بارانی که از سطوح مس و آلیاژهای آن به سطح سنگ آهکی می‌ریزد باعث ایجاد لکه‌های سبزرنگی می‌شود. زنگ زدگی حاصل از مواد آهنی و فولادی بسیار سخت و دشوار از روی سطوح متخلخل سنگ‌ها پاک می‌شوند. بیشترین آسیب دیدگی ناشی از انبساط زنگ زدن قطعات آهنی و فولادی داخل سنگ کاری نما رخ می‌دهد. به این منظور کلیه قطعات فلزی مورد استفاده در نصب سنگ نما باید ضدزنگ باشند.

آتش

آتش به ندرت موجب تخریب کلی در کارهای سنگی شود. ولی سطح نمای گرانیت، مرمر و ماسه سنگ‌ها ممکن است در اثر آتش سیاه یا خرد شوند.

سنگ‌های آهکی عموما تحت تاثیر آتش قرار نمی‌گیرند، فقط سنگ‌های با رنگ روشن به علت اکسید شدن آهن موجود در آنها برای همیشه صورتی رنگ می‌شوند.

اهمیت برنامه ریزی تولید بلند مدت در معادن روباز

مطالعات انجام شده در سال 2003 میلادی نشان می دهد که جمعیت جهان از دو میلیارد نفر به حدود شش میلیارد نفر ، رشد اقتصادی 15 برابر ، مصرف سوخت های فسیلی جهت تامین انرژی از ضریب 25 ،مصرف محصولات صنعتی چهل برابر زیادتر از چهل سال گذشته بوده است و در همین پریود مهندسین معدن به ازای هر یک نفر حدود یک متر مکعب سنگ استخراج نموده اند و در چهل سال آینده جمعیت جهان به دوازده میلیارد نفر ، مصرف محصولات صنعتی چند برابر مصرف محصولات صنعتی در چهل سال گذشته و مصرف انرژی و رشد اقتصادی نیز رو به فزونی خواهد گذاشت . این در حالتی است که ذخایر سهل الوصل در حال تهی شدن ، عمق ذخایر به جا مانده زیادتر ، شرایط استخراج پیپیده تر از گذشته و حجم سرمانه گگذاری برای راه اندازی یک معدن روباز پند برابر حجم سرمایه گذاری برای یک معدن روباز در چهل سال گذشته خواهد بود . این امر داشتن یک برنامه ریزی دقیق که با شرایط واقعی نیز سازگار باشد را ضروری می سازد . در سال 2000 آقای والی “Vallee”در مقاله منتشر شده خود در CIMادعا نموده است که 60% معادن روبازی که مورد مطالعه قرار داده در سالهای اولیه عمر  خود فقط به 70% از اهداف تدوین شده در برنامه دسترسی حاصل کرده اند و مطالعات آقای تاتمن “Tatman”در سال 2001 نشان می دهد که از 76 معدن زیرزمینی 16 معدن فاقد برنامه ریزی برای تولید و در 60 درصد دیگر 35 درصد به برنامه از پیش تعیین شده خود دسترسی حاصل نکرده اند . در عدم موفقیت برنامه ریزی ها عواملی چون تغییر در ضخامت ذخایر ، زئومتری و عدم قطعیت قیمت فلز که در یک چرخه 4 تا 7 سال از تغییر اساسی برخوردارند و نهایتا نارسا بودن مدلها نقش اساسی داشته اند .

به منظور کاهش ریسک شکست برنامه ریزی تولید باید عیار حد دینامنکی جایگزین عیار حد ثابت شود . همچنین از طرف دیگر به کارگیری روش استخراج روباز برای ذخایر عمیق تر باعث جابجایی باطله بیشتر و آشفتگی بیشتر زمین می شود بنابراین تحقیقات گسترده تری باید در خصوص فعالیت های معدنی و محیط پیرامون آنها صورت گیرد .

مقدمه

برنامه ریزی “Planning”برای دسترسی به هدف خاص انجام می پذیرد . بدین منظور باید با به کاگیری کله زمینه های علمی برنامه ای “Plan”را ( طرح یا نقشه ای ) ارائه داد که از میان برنامه های موجود مناسب ترین برنامه جهت دسترسی به هدف باشد . برنامه ریزی در معادن پس از چمع آوری اطلاعات در زمینه های اکتشاف ، ژئومکانیک ، هیدرولوژی و اقتصادی انجان می پذیرد و هدف از برنامه ریزی در معادن روباز تعیین محدوده نهایی پیتی است که در زمان ارائه بیشترین ارزش خالص فعلی (NPV)“Net Present Value”را تولید کند . با داشتن محدوده نهایی پیت است که می توان برنامه ریزی برای تولید را انجام داد . نمودار 1 مراحل تدوین برنامه ریزی برای تولید معدن را نشان می دهد .

شکل 1 –جایگاه برنامه ریزی در معدن

عواملی که در برنامه ریزی معادن روباز موثر عبارتند از :

1- عوامل زمین شناسی

2- عوامل اقتصادی

3- عوامل فنی

-         عوامل زمین شناسی عبارتند از شرایط زمین شناسی ، نوع کانسنگ ، عیار ، ژئومتری ذخیره ، اندازه ، تناژ ، هیدرولوژی ، توپوگرافی ، شرایط جوی و خصوصیات زیست محیطی اطراف سایت معدن .

-         - عوامل اقتصادی عبارتند از : نسسبت باطله برداری ،عیار حد ، خزینه عملیاتی ، هزینه سرمایه گذاری ، سود دلخواه ، نرخ تولید ، هزینه های فرآوری ، ذوب و پالایش و شرایط بازار .

-         - عوامل فنی عبارتند از ماشین آلات ( تکنولوژی به کا گرفته شده و امکان دسترسی ) شیب معدن ارتفاع پله شیب جاده و محدوده نهایی معدن .

-         در سال 2001 آقای تیلور با به کارگیری هفت مرل تجدبی جهت تعیین تولیر سالانه در سک معدن کوچک که ذخیره به صورت جدول وار و با شیب تند بود مساهده کرد که تفاوت در نتایج این مدل ها بعضا 100% می باشد (جدول 1 ) . این مدل ها عمدتا بر اساس دو عامل ژئومتری و اندازه ذخیره تعریف شده بودند . آقای تیلور معتقداند که ژئو متری ذخیره در مقایسه با سایر عوامل از جمله اندازه ذخیره از اهمیت بیشتری در برنامه ریزی تولیرد برخوردار است و به عموان یک عامل کلیری تلقی می شود . بر اساس خفت مدل ارائه شده در جدول 1 آقای تیلور رابطه زیر را جهت پیش بیسی تولید سالانه ارائه نموده است .

Ppy = w × f

که :

ppyتولید سالانه بر حسب تن متریک .

wتناژ کانسنگ به ازای هر متر قایم از ذخیره .

f  ضریب رشد دهنده که به ضخامت کایسیگ بستگی دارد ( جدول 2 ) .

برای مثال چنانچه در یک ذخیره جدول وار پر شیب میزان کانسنگ  در هر متر قایم از ذخیره 50000 تن و ضخامت آن 60 متر باشد تولید سالانه برابر است با :

ppy = 50000 × 60 =3000000 ton

غیر از عوامل زمین شناسی ، اقتحادی و فنی که در توسعه مدل ها و میزان دقت آنها تاثیر گداراند ماهیت مدل ها ، روشهای به کاگرفته شده در توسعه مدلها نیز از جمله عواملی هستند که در تطبیق نتایج مدل . شرایط واقعی موثراند . کلیه دلایل مانند افزایش جمعیت ، افزایش نیاز به محصولات صنعتتی و کشاورزی ، نرخ رشد اقتصادی و نرخ مصرف انرژی در چهل سال آینده گواه بر نیاز به افزایش فعالیت های معدنکاری و استخراج از ذخایر معدنی است که در گذشته امکان استخراجشان وچود نداشته یا شرایط به گونه ای بوده که استخراج آنها به آینده موکول شدهاست . ذخایر باقیمانده از عمق و پیچیدگی زیارتری برخوردارند و به حجم سرمایه گذاری بیشتری نیاز است . نقش ماشین آلات ، مهارت نیروی انسانی و فن آوری پیشرفته معدنی از عوامل کلیدی در پایین نگه داشتن هزینه تولید خواهند بود تا بتوان ذخایر کم عیار را که از مشکلات بیشتری برخوردارند ( از نظر استخراجی ) با هزینه کم استخراج کرد . در این ممیان روش روباز به دلیل توانایی در به کارگیری ماشین آلات عطیم الجثه با طرفیت بالا و ایمنی بالا نقش مهمتری در آینده در مقایسه با سایر روشهای استخراج ایفا خواهد کدر .

سابقه تحقیق

اولین بار در سال 1909 میلادی هوور بیان داشت که "سرمایه گذاران نیاز دارند که سططح سرمایه گذاریشان با درآمدی که دریافت می کنند و نرخ بازگشت سرمایه سازگاری داشته باشد ." هر قدر سطح تولید پایین تر باشد نیاز به سرمایه گذاری کمتر ، زمان دریافت درآمد طولانی تر و ریسک سرمایه گذاری نیز کمتر خواهد بود . در سالهای 1955 و 1960 کارلیسل “Carlisle”و تسارو “Tessaro”بیان داشتند که برنامه ریزی برای تولیر بایر با هرف بیشینه کردن ارزش خالص فعلی بر اساس نرخ تنزیل داده شده صورت گیرد . در سال 1965 میلادی لرچ وگروسمن “Lerchs and Grossman”بحث برنامه ریزی برای تولید بر اساس پارامترهای اقتصادی را مطرح کردند . آنها معتقد بودند که شناسایی محدوده نهایی پیت به تنهایی برای بهینه سازی معدن کافی نیست ، بلکه باید سکانس استخراج مطلوب را نیز که منجر به استخراج پیت نهایی می شود را تعیین کرد .  بنابراین آنها پیشنهاد کردند که مراحل استخراج سک پیت را می توان با استفاده از پیت های لانه ای مدل کرد . این پیت ها در اثر تغییر پارامترهای اقتصادی به دست می آیند . پارامتر مورد انبخاب آنها برای طراحی پیت های لانه ای در واقع عددی بود که از کسر ارزش اقتصاد ب بلوک بدست می آمد . اگر این عدد صفر شود استخراج به همان پیت نهایی رسیده است . نتیجه این تغییرات ایجاد تعدادی پیت لانه ای است که نشانگر سکانس استخراج می باشد . این الگوریتم را الگوریتم پیت های لانه ای “Nested Algorithm”می نامند .

گرشان “Gershon”در سال 1987 میلادی الگوریتمی برای برنامه ریزی بلند مدت ارائه نمود که مدعی است در آن ملاحظلت برنامه ریزی میان مدت و کوتاه مدت نیز ملحوظ شده است . در این روش مخروط به گونها ای ایجاد می شود که در راس آن بلوک کلیدی قرار گیرد ( بلوک کلیدی به بلوکی اطلاق می گردد که اگر استخراج شود تعدادی بلوک زیر آن که توجیه اقتصادی دارند نیز استتخراج می شوند .) سپس مخروط با توجه به محدودیت شیب تشکیل و با جمع جبری بلوک های داخل مخروط ارزش نهایی را برای بلوک کلیری در نظر می گیرند . همین روش برای سایر بلوکها نیز عمل می شود . نهایتا هر بلوک کلیری دارای ارزش موضعی خواهد شد . سپس اینبلوک های کلیدی را بر اساس ارزش اقتصادی طبقه بندی می کنند و طبیعتا اولویت استخراج با بلوک کلیری یا مخروطی است که بالاترین ارزش را دارا است .

جدول 1 –پیش بینی میزان و نرخ تولیر سالانه در یک معدن کوچک از طریق هفت مدل تجربی

در سال 1992 میلادی ونگ و سویم “Wang and Sevim”الگوریتمی ارائه نمودمد که در آن برای برنامه ریزی تولید بروا نیاز به شناسایی محدوده نهایییت نیست و از تکنیک گرشان نیز استفاده می شود . الگوریتن آنها بر این اساس استوار است که حداکثر ارزش خالص فعلی مستلزم استخراج ماده معدنی پر عیار در سالهای اولیه است . سپس پیشروی هایی “Push Backs”در اولویت خواهند بود که نسبت به پیشروی های مشابه از ارزش یا فلز بیشتری برخوردارند. لذا پیت هایی با تعداد Mبلوک کانسنگ از میان M+Nبلوک کانسنگ که از مقدار فلز بیشتری برخوردارند انتخاب و Nبلوک که از فلز کمتری برخوردارند به طور مقطعی حذف خواهند شد

.

جدول 2 –ضریب رشد دهنده پیشنهادی تیلور ر اساس ضخامت همراه با ریسک

در سال 1995 میلادی دنبای و شفیلد “Denby and Schofield”بر مبنای الگوریتم ژنتیک مدلی جهت برنامه ریزی تولید در معادن روباز ارائه نمودند که در آن ریسک زمین شناسی ( عدم قطعیت زمین شناسی ) نیز منظور گردنده بود . هدف از این مدل بیشینه کردن ارزش خالص فعلی و به حداقل رساندن ریسک با استفاده از یک تابع چند هدفه بود .

در سال 1992 الولی از تکنیک هوش مصنوعی جهت برنامه ریزی برای تولیر استفاده کرد . الگوریتم های فوق بر این اساس بودند که بهترین ماده معدنی ماده ای است که بالاترین عیار را داشته باشد در حالی که در سال 1988 آقایان داگدلن و رمضان “Dagdelen and Ramzan”بیان داشتند که بهترین ماده معدنی ̨ماده معدنی است که علاوه بر این که بالاترین عیار را داشته باشد بلکه برای استخراج آن به کمترین مقدار باطله برداری نیاز باشد . این بران معنی است که این پیشروی های در میان سایر پیشروی های هم حجم دارای کمترین نسبت باطله برداری باشد .

در سال 1998 آقای تولوینسکی “Tolwinski”الگوریتمی را ارائه نموده که در نرم افزار NPV Schedulerمورد استفاده قرار گرفته است . بر اساس این الگوریتم برنامه ریز اهداف و محدودیت های مدل را بر اساس متغیرهای هدف تعریف کرده به طوری که این متغیرها تابعی از شاخصه هاای بلوک “Block attributes”مثل تناز کانسنگ ̨عیار و امثالهم می باشد . آکایک “Akaike”در سال 1999 الگوریتمی تحت عنوان آزاد سازی چهار بعدی شبکه ای “4_D    Relaxation”ارائه نمود که در آن علاوه بد در نظر کرفتن عیار حد دینامنکی ̨انباستگاه کانسنگ “Stockpile”نیز در مدل برنامه ریزی تولید در نظر گرفته شده است . در این روش با استفاده از ضرایب لاگرانژ مسئله برنامه ریزی تولید به یک مسئله تعیین محدوده نهانیی پیت تبدیل می شود .

در سال 2003 دیمیتراکوپولوس “Dimitrakopolos”یک مدل برنامه ریزی خطی را برای برنامه ریزی تولید مبتنی بر ریسک در معدن ارائه داد . نکته قابل توجه در این مدل آن است که قسمت هایی از ذخیره که از قطعیت بیشتری برخوردارند در سالهای اولیه از عمر معدن استخراج شده و مناطقی با قطعیت کمتر برای دوره های دورتر در نظر گرفته می شوندد که اطلاعات کافی در مورد آن بخش ها به دست خواهد آمد .

جدول 3 الگوریتمهای عمده اراده سده جهت برنامه ریزی تولید را نشان می دهند .

جدول 3 –روش های برنامه ریزی برای تولید

جمع بندی

از یکسو تهی شدن ذخایر سهل الوصول ̨افزایش ظرفیت ماشین آلات و اصلاحاتی که در جهت اتوماسیون و روباتیک شدن ماسین آلات معدنی در حال شکل گرفتن است ̨از سوی دیگر دو برابر شدن جمعیت در چهل سال آینده ̨افزایش چند پریود نیاز به تولیدات مواد اولیه و فعال شدن معادن در آینده را نویر می دهد . قطعا یقش معادن روباز به دلایل ایمنی ̨تولید بالا و پتایین بودن هزینه بیشتر است . با توجه به عمیق شدن ذخایری که با روش روباز استخراج می شوند و پیچیدگی ذخایر ̨حجم سرمایه گذاری اولیه فوق العاده زیاد خواهد بود . در این میان نقش برنامه ریزی تولیر بلند مدت برای معدن بسیار حساس بوده ریسک سرمایه گذاری را کاهش داده و برگشت سدمایه را با نرح معقول و زمان کوتاه میسر می سازد . مطالعات انجام شده نشان می دهد که مدل های ارائه شده فعلی قادر نیستند به طور کامل و بهینه مشکل برنامه ریزی بلند مدت را حل کنند . لذا در مسائل زیر نیاز به تحقیقات وجود دارد :

1- اختلاف بین برنامه ریزی بلند مرت که توسط مدل های ریلضی تهیه شده باشد با شرایط واقعی قابل وصول کماکان از نکات فابل بحث در آینده می باشد . اختلاف 30 تا 40 درصدی در ذخایر عمیق از نظر درآمد و سرمایه گذاری بحران ساز خواهد بود .

2- در سه دهه گذشته قیمت فلزات پایه در یک چرخش 4 تا 7 ساله از تغییرات قابل ملاحظه ای برخوردار بودند . این تغییرات برنامه ریزی بلند مدت و مان مدت را رستخوش تغییرات خواهد کرد .

3- عدم قطعیت شرایط زمین شناسی مثل عیار ̨ژئومتری ذخیره و اندازه ذخیره از عوامل دیگری اند که احتمال شکست برنامه ریزی تولید را افزایش می دهد .

بنابراین تهیه برنامه ریزی تولید بهینه بر اساس عدم قطعیت قیمت و شرایط زمین شناسی از تحقیقات ارزشمند برای آینده خواهد بود .

4- دسبرسی و سرعت جابه جایی ماشین آلات در معادن روباز از دیگر موارد مورد نیاز بحقیقاتی تلقی می شود . توسعه مدل یا مدل هایی که از جابه جایی اضافی ماشین آلات در معادن روباز از دیگر موارد مورد نیاز تحقیقاتی تلقی می شود . توسعه مدل یا مدل هایی که از جابه جایی اضافی ماشین آلات جلوگیری به عنل اورد می تواند در کارایی ماشین آلات باالاخص ماشین آلات سنگین و دسترسی به تولیر مفیر واقع شود .

5- برنامه ریزی برای تولید و استراتژی عیار حد باثیر متقابلی بر روی یکدیگر دارند . عیار حد ثابت شرایط کنونی را بیان می کند در صورتیکه عامل زمان در قیمت و هزینه ها تاثیر گذار است ̨لذا برای تقلیل دادن ریسک شکست برنامه ریزی تولید باید عیار حد دینامیکی باالاخص در ذخایر چند فلزی نیاز به تحقیقات جدی دارد .

6- در سالهای آینده به دلیل عمیق تر شدن معادن تاثیر فعالیت های معدنکاری بر محیط زیست نیز زیادتر خواهد شد .

تا کنون به جز وضع قوانین و مقررات که موجب محدودیت برای معدنکاری شده فعالیت دیگری صورت نگرفته . تاثیرات منفی فعالیت های معدنکاری بر محیط زیست در قالب هزینه بایر در مداهایی که برای تعیین عیار ̨ارزش اقتصادی بلوک ̨محدوده نهایی پیت و برنامه ریزی تولید توسعه داده می شوند منظور شود .

پی نوشت :

1- این مقاله در سال 1384 در دومین کنفرانس معادن روباز ایران که در معدن مس سرچشمه برگزار گردید توسط مولف به عنوان سخندان کلیری اراده شده است .

( کتاب دو چلدی روش های استخراج معادن سطحی با همین قلم توسط انتشارات دانشگاه امیر کبیر در زمستان 1384 منتشر گردیده است . )

برش بلوک سنگ

 مقدمه

به نام خداوند جان وخرد

کزین برتر اندیشه برنگذرد

اهمیت قرارداد درحقوق داخلی وبین الملی نیاز به گفتن ندارد. توسعه روابط اقتصادی، درهردو زمینه،پیچیده

ترشدن شکل ومضمون قراردادها رادرپی داشته است.درباره ((عقد)) و((قرارداد)) ازجهت مضمون ومحتوا واحکام

وآثار، اساتید بزرگوار کتب بسیارنوشته اند ومااین جنبه قضیه رامعترض نخواهیم شد.مگر به اندازه ای که برای

انجام کارمان –یعنی گفتگو درباب ((تنظیم قراداد)) –لازم باشد.به دیگر سخن ما برآنیم که نحوه تنظیم قراداد

را در حدّ توان خود بیان کنیم. درضمن لازم است که مقدمات لازم برای تنظیم یک قرارداد نیز گفته شود. یعنی

روشن گردد که پیش از اقدام به تنظیم قرارداد چه اطلاعاتی باید جمع آوری  شود وچه احتیاطاتی مرعی باشد.

سعی خواهیم کرد تا آنجا که ممکن است از مباحث نظری دوری گزینیم وبه آنچه که عملا مورد نیاز است بپردازیم

تعریف قرارداد

در آغاز مقال ما را از تعریف قرارداد گزیری نیست. هرچند که شاید این مسأله از جهت عملی فایده چندانی نداشته باشد . به طور کلی و بدون ورود در مباحث دقیق و جزئی نظری باید « عقد » و « قرارداد » را دو واژه مترادف تلقی کنیم . عقد را ماده 183 قانون مدنی چنین تعریف کرده است : « عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد ».

ماده 10 قانون مدنی گوید : « قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده اند در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد نافذ است ».

عنوان قرارداد 

منظور از « عنوان قرارداد » نام و اسمی است که طرفین برای قرارداد خود انتخاب می کنند . معمولاً در آغاز هر قرارداد و در صدر صفحه اول آن به عباراتی نظیر « قرارداد فروش » ، « قرارداد بیع » ، «قولنامه » ، « مبایعه نامه » ، « قرارداد رهن و اجاره » ، « قرارداد کار » ، « قرارداد مدیریت » بر می خوریم . چنین به نظر می رسد که بیشتر تنظیم کنندگان غیر متخصص قراردادها اهمیت چندانی برای این عناوین قائل نیستند و نوشتن آن را فقط برای « خالی نبودن عریضه » لازم می دانند .

1- مسأله استفاده از اسامی عقود معیَن

« عقود معین » چنان عقودی هستند که قانونگذار برای آنها اسم و عنوان خاصّ در نظر گرفته و شرایط و آثار خاصّ قانونی قائل شده است . این عقود عبارتند از : بیع ، معاوضه ، اجاره ، مزارعه و مساقات ، مضاربه ، جعاله ، شرکت ، ودیعه ، عاریه ، قرض ، قمار و گروبندی ، وکالت ، ضمان عقدی ، حواله ، کفالت ، صلح ، رهن و هبه .

طرفین یا اطراف قرارداد

قرارداد حداقل دو طرف دارد . در اینجا بیان خواهیم کرد که اولاً در مورد طرف قرارداد چه ملاحظات و احتیاطاتی را باید رعایت کرد . ثانیاً طرفین یا اطراف قرارداد را چگونه باید توصیف نمود .

1 – بررسیهائی که در مورد طرف قرارداد باید انجام شود

طرف قرارداد ما ممکن است شخص حقیقی باشد یا شخص حقوقی ، پیش از عقد قرارداد باید در خصوص طرف مقابل بررسی هائی انجام شود . برخی از این اقدامات در مورد اشخاص حقیقی و حقوقی یکسان است و بعضی دیگر فقط درباره یکی از این دو نوع باید به عمل آید .

بدیهی است اگر طرف قرارداد ما یک شرکت معتبر و بزرگ دولتی یا خصوصی باشد پاره ای از احتیاطهایی که خواهیم گفت ، شاید لازم نباشد . با این همه در مورد شرکتهای خصوصی معتبر ، به هر تقدیر ، باید وضعیت مالی آنها پیش از عقد قرارداد مورد بررسی قرار گیرد . به ویژه وقتی که مبلغ قرارداد زیاد و رقم پیش پرداخت بالا باشد .

اولاً –  بررسیهای مشترک درباره اشخاص حقیقی و حقوقی

موارد آتی را پیش از عقد قرارداد باید بررسی و روشن کرد ، خواه طرف شخصی حقیقی باشد و خواه حقوقی .

الف – بررسی امکانات

منظور از بررسی امکانات این است که روشن شود آیا طرفی که مقصد دارد انجام امری را بر عهده گیرد توانائی آن را – از جهت تجهیزات و مواد اولیه و وضعیت مالی – دارد یا خیر ؟ برای وصول به این منظور بازدید تجهیزات و ماشین آلات و بررسی ذخیر? مواد اولی? موجودِ طرف و میزان نقدینگی او لازم است .

ب – بررسی صلاحیت

منظور از بررسی صلاحیت این است که روشن شود آیا طرف قرارداد صلاحیت علمی و فنی و قانونی انجام موضوع قرارداد را دارد یا خیر؟

در مورد اشخاص حقوقی این اطلاعات را از طریق بررسی وضعیت متخصین مرتبط با شخص حقوقی ( یا به اصطلاح کادرهای فنی ) می توان به دست آورد . اسامی و تخصصها و سابقه کار این متخصصین ، در شرکتهائی که از طرف « سازمان برنامه » درجه بندی شده اند ، در آن سازمان موجود است .

در مورد اشخاص حقیقی می توان مدارک فنی و تحصیلی و گواهی سابقه کار آنها را مطالبه کرد و چند نمونه از کارهای انجام شده آنها را دید و احیاناً با صاحبان این کارها مذاکره ای داشت .

غرض از صلاحیّت قانونی ، مجوزها یا پروانه هائی است که افراد یا شرکتها باید برای انجام کارهای خاصّ از دولت بگیرند. اینگونه مجوزها در اموری نظیر لوله کشی گاز ، ارائه طرح طبقه بندی مشاغل و بالجمله مواردی که به علت اصطکاک با موارد ایمنی یا ارتباط با قوانین آمره و حقوق عمومی واجد اهمیت خاص است ، از طرف مقامات رسمی صادر می شود .

ب –  بررسی آخرین تغییرات شرکت :

این اطلاعات را از طریق مراجعه به دفتر ثبت شرکتها و یا مطالبه آخرین روزنامه رسمی حاوی تغییرات یا گواهی مصدق متن آگهی آخرین تغییرات ، می توان به دست آورد . هدف از این بررسی آن است که روشن شود آیا کس یا کسانی که قرارداد را امضاء خواهند کرد صاحب یا صاحبان امضائات مجاز و متعهدآور شرکت هستند یا خیر ؟

ج – بررسی اساسنامه شرکت و اصطلاحات آن :

هدف از بررسی اساسنامه این است که حدود اختیارات مدیران و محدودیتهای این اختیارات و احیاناً تشریفات خاصی که ممکن است اساسنامه برای معاملات خاص پیش بینی کرده باشد ، روشن شود . مثلاً ممکن است به موجب اساسنامه شرکت اقدام به انواع خاصی از معاملات مستلزم تصویب مجمع عمومی باشد و یا اختیارات مدیران در موارد خاصی به نوعی محدود یا مشروط شده باشد . ممکن است گفته شود در بسیاری از موارد پیشگفته اگر فرد یا افرادی بدون داشتن سمت و اختیار یا خارج از حدود اختیارات خود یا بدون توجه به قوانین آمره ( مثل قانون منع مداخله ) اقدام به عقد قرارداد کنند ، مسئولیت مدنی و کیفری شخصی خواهند داشت و چه بسا تحدید اختیارات ایشان طبق ضوابط قانون تجارت در مقابل اشخاص ثالث قابل استناد نباشد . پس این احتیاطات چه لزومی دارد ؟ پاسخ این است که هدف از این احتیاطات دوری جستن از گرفتاری در جریان دعاوی دادگستری است . چه بدیهی است که تعقیب کیفری و مجازات افراد یا طرح دعاوی حقوقی علیه آنان مشکلی کوتاه مدت طرف قرارداد را – که به انجام مفاد آن نیاز دارد – حل نمی کند . لذا این هم از مواردی است که پیشگیری ، بهتر از چاره جوئی بعدی است .

د- وقتی با دولت قراردادی منعقد می شود :

در این موارد باید اطمینان حاصل شود که اولاً – سازمان امضاءکننده قرارداد و شخصی که از جانب آن امضاء می کند صلاحیت و اختیار این اقدام را دارد . ثانیاً – برای انجام موضوع قرارداد تأمین اعتبار شده است . چه هر چند که اصل بر صلاحیت داشتن امضاء کننده و موجود بودن اعتبار است ، لکن ممکن است امضاءکننده – به علت عدم اطلاع از مقررات اداری – از عدم اختیار خود آگاه نباشد ، یا اعتبار تخصیص داده شده فقط برای پیش پرداخت ( یا حتی قسمتی از آن ) تکافو کند . در این حالت طرفی که انجام اموری را بر عهده گرفته و در مقابل اشخاص ثالث ( اعم از پیمانکار دست دوم و کارگر و فروشندگان مصالح و مواد اولیه و غیره ) متعهد شده است در وضع نامطلوبی قرار خواهد گرفت و بدیهی است که طرح دعوی ، اعم از کیفری یا حقوقی علیه مسبب یا مسببین ، هم دردی را دوا نخواهد کرد .

2 – چگونگی توصیف اطراف قرارداد

پس از حصول اطمینان در مورد مشخصات اطراف قرارداد باید آنها را به طور جامع و مانع و به نحوی که رافع شبهات باشد در قرارداد توصیف کنیم . برای این منظور – حسب مورد – روشهای مختلفی را می توان به کار برد .

اولاً – استفاده از الفاظ عقود معین

هر گاه هدف ما تنظیم قراردادی مشتمل بر یکی از عقود معین باشد و در مورد شرایط و احکام آن نیز اطمینان حاصل کرده باشیم ، بدیهی است که باید از الفاظ متداول در عقود معین برای توصیف اطراف قرارداد استفاده کنیم . مثل بایع و مشتری ، خریدار و فروشنده ، واهب و متهب ، موجر و مستأجر و ... الخ.

هر گاه موضوع قرارداد ما از عقود معین نباشد ، یا در مورد معین نبودن آن تردید داشته باشیم ، باید همواره از کلمات « طرف اول » و « طرف دوم » استفاده کنیم .

ثانیاً – ممکن است قرارداد ما از عقود معین به معنی اخص نباشد ، لکن در علم حقوق عنوان مشخصی داشته باشد . مثل « قرارداد مدیریت » یا « قرارداد ساخت و تحویل » یا « قرارداد تعمیر و نگهداری » و امثالهم.

در این موارد باید برای هر یک از طرفین عنوانی مناسب با نوع قرارداد انتخاب شود . مثلاً « مدیر و صاحبکار » ، « سازنده و خریدار » ، « مسئول نگهداری و صاحبکار یا کارفرما ».

در مورد اشخاص حقیقی ، ذکر نام و نام خانوادگی و شماره شناسنامه و نام پدر ، تاریخ تولد و نشانی اقامتگاه قانونی لازم است .

در مورد اشخاص حقوقی ذکر شماره و محل ثبت آخرین اقامتگاه قانونی ضروری است .

ضمناً لازم است ضمن برشمردن مشخصات دقیق افراد حقیقی که به نمایندگی از شخص حقوقی قرارداد را امضاء می کند ، مستند سمت ایشان ذکر گردد .

بنابراین نمونه هائی که برای این قسمت می توان به دست داد به قرار ذیل است :

قرارداد

این قرارداد در تاریخ ... بین شرکت ... ( سهامی خاص ) ثبت شده به شماره ... در دفتر ثبت شرکتها در تهران به نشانی ... که از این پس « طرف اول » نامیده خواهد شد ، از یک طرف و آقای ... فرزند ... به شماره شناسنامه ... صادره از ... متولد ... به نشانی ... که از این پس « طرف دوم » نامیده خواهد شد منعقد شد . توضیح اینکه از طرف شرکت ... آقای ... فرزند ... به شماره شناسنامه ... صادره از ... متولد ... قرارداد را امضاء کرده اند . ایشان به موجب محتویات روزنامه رسمی شماره ... مورخ ... مدیر عامل شرکت مذکور هستند و به موجب ماده ... اساسنامه شرکت حق امضاء اسناد تعهد آور را دارند ( یا : ... مدیر عامل شرکت مذکور هستند و به موجب محتویات همین روزنامه حق امضاء اسناد تعهد آور شرکت را دارند و این اسناد باید مهر شرکت را نیز داشته باشد ) .

در این فرض کلی به جای « طرف اول » و « طرف دوم » ممکن است از اوصاف و عناوینی که برشمردیم استفاده شود ( البته با رعایت همه احتیاطها و اعمال همه دقتهائی که به تفصیل گفتیم ) .

موضوع قرارداد

« موضوع قرارداد » همان چیزیست که قانون مدنی در ماده 214 از آن به « مورد معامله » تعبیر کرده و عبارت است از « مال یا عملی که هر یک از طرفین ، تعهد به تسلیم یا ایفاء آن می کنند ».

باید توجه داشت که لفظ « مال » ، « حقوق مالی » مانند « حق سرقفلی » یا « حق کسب و پیشه و تجارت » و حق مؤلف و مصنف و مخترع را نیز در بر دارد و هر یک از اینها ممکن است با رعایت شرایط و ضوابط خاص ناظر به هر مورد – موضوع معامله قرار گیرد .

1 – شرایطی که « موضوع قرارداد » باید داشته باشد

قراردادی قابل اجراست که مال یا عمل موضوع آن دارای اوصافی باشد . این اوصاف را به شرح ذیل می توان خلاصه کرد :

اولاً – در انتقال مال

مال موضوع قراردا باید : در موقع عقد قرارداد موجود باشد ، قابلیت انتقال داشته باشد ، معلوم و معین باشد ، قابل تسلیم و تسلّم باشد و بالاخره انتقال دهنده آن باید ذی سمت باشد .

ب – مالیّت داشتن

منظور از مالیّت داشتن اینست که موضوع قرارداد باید قابلیت مبادله اقتصادی را داشته باشد . ممکن است موضوع قرارداد صرفاً برای طرفین قرارداد دارای مالیّت باشد و از نظر دیگران فاقد مالیّت محسوب شود . مثلاً « دست خط » فلان سیاستمدار مشهور یا دانشمند سرشناس یا نامه خصوصی پدر یا جد یکی از طرفین قرارداد برای طرفین دارای مالیّت است و حاضرند آن را موضوع مبادله اقتصادی قرار دهند و حال آنکه اشخاص ثالث برای چنین اشیایی ارزشی قائل نیستند .

ج – قابلیّت انتقال

موضوع قرارداد باید قانوناً ( و شرعاً ) قابل نقل و انتقال باشد پس نمی توان خرید و فروش مواد مخدّره یا مشروبات الکلی یا اسلحه ( جز در موارد مجاز ) یا کتب ممنوعه یا اراضی شهری ( جز در موارد مصرّحه در قانون ) را به عنوان موضوع قرارداد تعیین کرد .

د – معلوم و معین بودن 

موضوع قرارداد باید از حیث جنس و مقدار و مشخصات « معلوم » باشد . و نیز نباید موضوع قرارداد یکی از چند چیز بدون « تعیین » باشد . پس نمی توان گفت موضوع قرارداد « تحویل یک تُن میوه است » چون در اینجا جنس میوه معلوم نیست . به همین ترتیب نمی توان موضوع قرارداد را تحویل « ده توپ پارچه » قرار داد .

هـ- قابلیّت تسلیم و تسلّم

وقتی می توان مالی را موضوع قراردادی ، قرار داد که آن مال قابل تسلیم به طرف دیگر باشد . این قابلیّت ممکن است ناشی از امکان و قدرت خود طرف بر تسلّم باشد ( ماده 348 قانون مدنی ). این صفت را با توجه به عرف موجود و مستقر و اوصاف و مشخصات هر تعهّد خاص باید در هر مورد جستجو کرد . مثلاً اگر موضوع قرارداد چنین توصیف شود : « ماده ... طرف اول متعهد است که کالاهای غرق شده طرف دوم را تحویل دهد ...».

2 – کلیاتی که در موضوع قرارداد باید در نظر گرفت

اولاً : باید دقت شود که اصطلاحات و الفاظ مربوط به هر کار یا واحدهای مربوط به هر جنس ، در قرارداد درست و به جا بکار رود . مثلاً در حفر چاه سنتی دستمزد حفر « میله » و « انبار » متفاوت است . یا در خرید و فروش سیمهای متعارف و معمولی روکش دار واحد اندازه گیری یارد و متر است ، حال آنکه در مورد « سیم لاکی » از واحد کیلو و تُن استفاده می کنیم . اشتباه در کاربرد این اصطلاحات و واحدها می تواند مشکلات بزرگ و بسیار ایجاد کند .

ثانیاً : به هیچ وجه نباید روشنی و وضوح مطلب فدای اختصار و زیبایی کلام شود . دقیقاً باید روشن شود که طرفین چه می خواهند و چه اموری را بر گردن می گیرند .

ثالثاً : در موضوع قرارداد باید حتی المقدور کلیّه حالات و فروض مختلفی را که ممکن است باعث تغییر موضوع قرارداد شود پیش بینی و تصریح کرد و چنانچه این پیش بینی از جمیع جهات در قسمت « موضوع قرارداد » میسّر نباشد ، باید در قسمت « شروط و توضیحات » این موارد را روشن نمود .

رابعاً : از بکار گرفتن و عباراتی با مفاهیم مبهم و غیر دقیق ، یا احاله موضوع به امر مجهول باید خودداری کرد . مثلاً نباید نوشت : « موضوع قرارداد عبارت است از تهیه و تحول یک تن برنج خوب از ناحیه طرف اول به طرف دوّم ... » .

خسارت ناشی از عدم انجام تعهّد و روشهای برخورد با آن

وقتی متعهد به تعهد خود عمل نمی کند و از این خلف وعده خساراتی به متعهدله وارد می شود ، متخلف باید زیان وارد بر متعهدله را جبران کند . این خسارت وقتی قابل مطالبه است که :

• مدت معینی برای انجام تعهّد تعیین شده باشد .
• این مدت منقضی شده باشد . یا در حالتی که تعیین زمان انجام تعهد با متعهدله باشد ، متعهدله ثابت کند که اجرای تعهد را مطالبه کرده است ( با ارسال اظهارنامه رسمی ) .
• لزوم جبران خسارت در قرارداد تصریح شده باشد . یا به حکم قانون یا عرف ، متخلف به جبران خسارت مکلف باشد .
• عدم ایفاء تعهّد به علت تحقّق قوه قاهره ( فورس ماژور ) نباشد .

این تذکر را لازم می دانیم که حتی در مواردی که عرف یا قانون به لزوم جبران خسارت دلالت دارد بهتر است این مورد در قرارداد تصریح شود .

نظر به اهمیت مسأله ( فورس ماژور ) و مصادیق آن ، این مطلب را مستقیماً بررسی می کنیم :

1- قوه قاهره و مسائل مربوط به آن

قوه قاهره یا فورس ماژور عامل خارجی است که اجرای قرارداد را برای متعهد غیر ممکن می سازد . در صورت تحقق قوه قاهره و عدم انجام تعهد به این علت ، نمی توان از متعهد متخلف ، مطالبه خسارت کرد .

فورس ماژور وقتی باعث رفع مسئولیت متعهد می شود که :

اولاً : عامل بازدارنده ، یک عامل خارج از وجود شخص متعهد باشد .

ثانیاً : متعهد – با توجه به ضوابط عقلی و عرفی – قادر به مقابله با این عامل خارجی نباشد .

ثالثاً : این عامل خارجی امری غیر قابل پیش بینی باشد .

2- نحوه جبران خسارت یا الزام به انجام تعهد

وقتی متعهد از انجام تعهدش خودداری می کند دو مسأله مطرح می شود ، یکی مسأله انجام اصل تعهد ، دیگری موضوع جبران خسارت وارده ناشی از عدم انجام یا تأخیر در ایفاء تعهد . برای این دو مسأله راه حلهای مختلفی می توان در قرارداد پیش بینی کرد :

اولاً : انجام موضوع از طرف متعهدله به خرج تعهد

در این حالت متعهدله رأساً موضوع تعهد را انجام می دهد و هزینه این اقدام را از متعهد می گیرد . بدیهی است که در این حالت متعهدله به فکر صرفه جویی و رعایت غبطه متعهدِ متخلف نخواهد بود .

در قرارداد ، این حالت می تواند به شرح ذیل منعکس شود :

« در صورتی که طرف دوم تعهد موضوع قرارداد را انجام ندهد، طرف اول رأساً در این خصوص اقدام خواهد کرد و طرف دوم مکلف است هزینه های انجام شده را کلاً پرداخت کند . طرف دوم حق اعتراض به میزان هزینه های انجام شده یا نحوه انجام کار را ندارد .

تبصره – انجام تعهد به نحو و با مشخصات و شرایطی خواهد بود که در قرارداد پیش بینی شده و طرف اول به تغییر کمّی یا کیفی کار مجاز نیست ».

ثانیاً : تعیین خسارت روزانه

در قرارداد تصریح می شود بابت هر روز تأخیر در انجام موضوع قرارداد یا تأخیر در تحویل ، مبلغی پرداخت شود . مثلاً :

« طرف دوم مکلف است که بابت هر روز تأخیر در انجام تعهد یک میلیون ریال به طرف اول بپردازد. پرداخت این وجه تکلیف طرف دوم را نسبت به انجام اصل تعهد ساقط نمی کند و وی در هر حال باید تعهد را انجام دهد .

تبصره – پرداخت این وجه تا زمانی که تعهد اجرا نشده ادامه خواهد یافت ، ولو اینکه مبلغ پرداختها از کل مبلغ استحقاقی طرف دوم بابت انجام قرارداد فراتر رود ».

تضمین ها

وقتی قراردادی منعقد می شود ، به ویژه اگر موضوع آن انجام کاری یا ساختن چیزی باشد ، برای متعهدله همیشه این تردید وجود دارد که ممکن است متعهد ، به قول خود وفا نکند . یا امکان دارد که در انجام تعهد تأخیر روا دارد .

همچنین این احتمال هم وجود دارد که پس از اجرای قرارداد مشخص شود که در اجرا ، نقصی ، موجود است .

بدیهی است که در این موارد شرط جبران خسارت ، چاره ساز است اما این خسارت از کجا باید تأمین و پرداخت شود ؟

توضیح اینکه اگر بنا باشد متعهدله پس از وقوع تخلف از ناحیه متعهد به دادگاه مراجعه کند و با تقبل هزینه دادرسی و حق الوکاله و تحمّل مشقت دعوای حقوقی عاقبت به اصل حق خود برسد ، با توجه به طول مدت رسیدگی و کاهش ارزش پول نهایتاً چیزی دستگیرش نخواهد شد . از این رو باید تدبیری اندیشید که جبران خسارات ، حتی المقدور در مدتی کوتاه تحقق یابد و بار طرح دعوا و رفتن به دادگستری هم بر دوش متعهد متخلف تحمیل شود .

برای وصول به این اهداف از متعهد تضمین گرفته می شود . این تضمین می تواند برای حصول اطمینان از مصرف شدن پیش پرداخت در مسیر قرارداد باشد که در این صورت آن را « تضمین پیش پرداخت » می نامیم . تضمینی را که برای مطمئن شدن از صحت و سلامت کار گرفته می شود ، « تضمین حسن انجام کار » می گوییم . هر یک از این موارد را بررسی می کنیم :

1 – تضمین پیش پرداخت

معمولاً ضمن امضاء قرارداد مبلغی به عنوان پیش پرداخت ( یا اگر موضوع قرارداد خرید و فروش به عنوان بیعانه ) به متعهد یا فروشنده پرداخت می شود . طبعاً طبق قرارداد باید این مبلغ برای اجرای قرارداد هزینه شود . حال اگر چنین نشد تکلیف چیست ؟ « تضمین پیش پرداخت » برای حل این مشکل گرفته می شود . این تضمین ممکن است ضمانتنامه بانکی ، چک و یا سفته باشد . معبرترین تضمین ، ضمانتنامه بانکی و متزلزل ترین تضمین ، سفته است .

2 – تضمین حسن انجام کار 

وقتی بنایی ساخته یا کارخانه ای نصب می شود ، معلوم نیست که استخدام و کارایی آن تا چه اندازه است . پاسخ این سؤال و رفع این تردید ممکن نیست مگر با گذشتن مدتی که ضمن آن اثر عوارض طبیعی و کارکرد ماشین آلات بر ساختمان و دستگاهها آشکار شود . پس صاحبکار ( متعهدله ) ناچار است تدبیری بیندیشد تا در صورت بروز اشکال متضرر نگردد . اخذ تصمیم حسن انجام کار به همین منظور است .

این تضمین هم ممکن است به صورت ضمانت نامه بانکی ، چک ، سفته و یا وجه نقد باشد . این تضمین ها به این منظور اخذ می شود که در صورت لزوم در دور نگهداری و پس از تحویل موقت کار ، از آنها استفاده شود . ( در خصوص تحویل موقت و دوره نگهداری در بخش هشتم گفتگو کرده ایم ). روش جاری در اخذ تضمین به صورت ضمانت نامه بانکی و چک و سفته ، به طور کلی ، همانست که در تضمین پیش پرداخت گفتیم . بنابراین نیازی به این تکرار نیست . اما در مورد تضمین حسن انجام کار به صورت نقدی ، می گوییم که در این حالت از هریک از پرداخت هایی که به متعهد انجام می گیرد مبلغ معینی کسر و نزد متعهدله ( صاحبکار ) حبس و نگه داری می شود . این مبلغ پس از پایان دوره نگهداری به متعهد پرداخت خواهد گردید . بدیهی است چنانچه در دوره نگهداری موجبی برای انجام هزینه هایی برای تعمیر و ترمیم و رفع عیب از کار پیش آید ، از این محل پرداخت خواهد شد . مثلاً :

« ده درصد از مبلغ هر یک از صورت وضعیتهای طرف دوم ، پس از قطعی شدن ، کسر و نزد طرف اول نگهداری خواهد شد . این وجوه پس از انقضاء دوره نگهداری و تحویل قطعی کار – پس از کسر هزینه های احتمالی انجام شده در دوره نگهداری – به طرف دوم ، تأدیه خواهد شد ».

خاتمه قرارداد

معمولاً قرارداد را با عباراتی از اینگونه به پایان می رسانیم :

« این قرارداد که در تاریخ ... در ... « مثلاً تهران » تنظیم و امضاء و مبادله شد ، مشتمل بر ... نسخه با اعتبار واحد است ».

1- معرفی سنگ‌های آنتیک و ایده پدید آمدن آنها
سنگ آنتیک از قرار دادن قطعات شکسته سنگ و خرده سنگ کنار هم ( ضایعات و باطله‌های سنگ‌های تراورتن) و چسباندن آنها با ملات‌هایی که پایه زرینی دارند تولید می‌شوند و به عبارتی از مجموع و ترکیب باطله‌ها و ضایعات سنگ‌های تزیینی تراورتن با مواد افزاینده مختصر دیگر به‌دست می‌آیند. ایده پدید آمدن سنگ‌های آنتیک از آنجا شکل گرفت که طراحان و آرشیتکت‌ها به‌منظور هر چه زیباتر کردن فضاها اعم از فضاهای بیرونی و درونی ساختمان‌ها و کف‌پوش‌ها و محوطه‌سازی‌های بیرونی نیاز به سنگ‌هایی با فاکتورهای مورد نظر خویش را احساس می‌کردند به‌علاوه پیشرفت صنعت ساختمان و سلیقه‌های مختلف این نیاز را بیان می‌کرد که سنگ‌هایی با طرح‌های مختلف و فاکتورهای فیزیکی و مکانیکی با کیفیت بالا و قیمت مناسب باید در دسترس باشد .

2- تشکیل ضایعات
معمولا در هنگام استخراج معادن تراورتن به‌ویژه در مواقعی که سنگ دارای کیلواژ، درزه و شکاف و شکستگی باشد و درزه‌های موجود در سنگ به‌یکدیگر نزدیک باشند مقدار زیادی و حدود 20 درصد ضایعات به‌صورت سنگ لاشه ایجاد می‌شود که این مواد به‌عنوان محصولات جانبی معدن به‌حساب می‌آیند. البته تولید و ایجاد ضایعات از طریق دیگر هم صورت می‌گیرد و آن کارخانه‌های فرآوری سنگ تزیینی تراورتن است که با توجه به تناژ و وزن یک تن سنگ تراورتن ورودی به کارخانه فرآوری جهت برش و تهیه پلاک حدود 35 درصد آن به‌عنوان ضایعات در نظر گرفته می‌شود و به‌طور کلی در کارخانه‌های سنگ ابعاد سنگ زیر 10 سانتی‌متر به‌عنوان باطله در نظر گرفته می‌شوند. 25 درصد از باطله‌های معادن سنگ ایران بازیافت می‌شوند که باطله حاصل از معادن سنگ ایران دو برابر استاندارد جهانی است. بیشترین حجم باطله مربوط به معادن سنگ گرانیت است .

3- عوامل مهم تشکیل ضایعات و باطله‌های سنگ‌های تزئینی
 ▪قله‌های آورده شده به کارخانه‌ها دارای شکاف‌هایی بوده که در موقع برش توسط قله بر در کارخانه باعث ضایعات بیشتر شده و از استحکام معمول محصول نیز می‌کاهد.
▪ براساس آمار به‌دست آمده، یک تن سنگ زمانی‌که از معدن خارج می‌شود 50 درصد آن ناسالم و غیرقابل استفاده است که ضمن ایجاد ضایعات در نتیجه مصرف‌کننده باید برای هر یک تن سنگ دو برابر بهای آن را بپردازد.
▪معمولا پلاک‌هایی که در کارخانه‌های سنگبری، استفاده یا تولید می‌شوند به‌علت عدم دقت در حمل غالبا باعث ایجاد شکستگی در لبه‌ها، ترک‌ها و یا خراش در سطح ساب خورده می‌شود و باعث ایجاد ضایعات می‌شود.
 ▪توسط دستگاه بلوک‌بر
▪ توسط اره گروه‌های چندتیغه‌ای
▪توسط چکش
▪ چنانچه امتداد لایه‌ها به‌موازات راستای چین خوردگی نباشد سنگ‌شکستگی بیشتری دارد
▪ تاثیر گسله‌ها و درزه‌ها بر سنگ‌ها
▪ سنگ‌های واقع در نواحی شکسته
▪ روند استخراج در جهت عکس شیب طبقات نباشد
▪ معادنی که به روش انفجاری استخراج می‌شوند در اثر ضربه انفجار به میزان زیادی درزه ایجاد می‌شود که در زمان برش یا صیقل منجر به شکستن پلاک و ایجاد ضایعات می‌شود.
▪ توسط دستگاه سیم برش هنگام برش سنگ.
4- مقایسه کاربردی ضایعات سنگ‌های گرانیتی و تراورتن
▪ بسته به نوع سنگ می‌توان از آنها استفاده‌های زیادی کرد، اگر سنگ‌های ضایعاتی از نوع آذرین باشند که سخت هستند می‌توان از آنها برای تولید سنگفرش استفاده کرد ولی اگر سنگ‌ها نرم باشند مانند تراورتن می‌توان آنها را به پودرسنگ تبدیل کرد یا از آنها برای تهیه سنگ‌های آنتیک که در نماها استفاده می‌شود بهره برد.
▪معادن سنگ گرانیت 25 درصد معادن سنگ را تشکیل می‌دهند و بیشترین ضایعات سنگ‌ها هم مربوط به سنگ گرانیت است زیرا روش استخراج در این معادن فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارد ولی در معادن سنگ نرم از جمله تراورتن با توجه به استفاده از روش‌های مکانیزه، مقدار باطله در حد کمی است و در گذشته قطعات کوچک سنگ تراورتن در معادن دپو می‌شدند ولی هم‌اکنون با افزایش قیمت سنگ، فرآوری این قطعات از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر است.

5- دلایل استفاده از ضایعات سنگ‌های تراورتن جهت تولید سنگ‌های آنتیک
▪ مقاومت قابل قبول سنگ‌های تراورتن

▪ سختی کم

▪ قابلیت ساب و برش

▪استحکام بالا و شکل‌پذیری

▪  بلوری بودن

▪چگالی زیاد

▪ زیبایی ظاهر

▪وجود تخلخل جهت چسبیدن کامل به ملات

▪سهولت دسترسی

▪عدم امکان آلتره شده ذخایر آن

▪تنوع رنگ‌ها

▪ارزانی نسبت به سایر سنگ‌ها

▪ عدم وجود ساختارهای تکتونیکی به‌روی این ذخایر به‌دلیل جوان بودن آنها (کوارترنر)

▪شرایط استخراج ایده‌آل دارند به همین دلیل اغلب با لایه‌بندی افقی، شیب کم و در نقاط کم ارتفاع و قابل دستیابی تشکیل می‌شوند

▪ مقاومت فشاری

 ▪ جذب رطوبت

 ▪در مقابل قلیایی‌ها مقاومند

  ▪و از دلایل دیگر افزایش صادرات سنگ‌های تراورتن باعث بالا رفتن توان مالی معدنکاران و ایجاد واحد فرآوری باطله شده.
6- شرایط استفاده از ضایعات سنگ‌های تراورتن در تولید سنگ‌های آنتیک
▪قطعات سنگ باید از نظر وضعیت میکروتکتونیکی و وجود درزه و شکاف‌ها ارزیابی شوند

▪قطعات سنگ مورد نظر باید قابلیت برش و سایش و مقاومت در جهات مختلف با در نظر گرفتن تجربه کارگر سنگبر را داشته باشند

▪مشاوره با استاد کارسنگ

▪بررسی سطح صیقلی سنگ از نظر زیبایی و قیمت‌گذاری و بازاریابی

▪شرایط فنی برش

▪انجام آنالیز کانی‌شناسی به‌روش اشعه مجهول(x–Ray) در چند نمونه بارز Typical جهت بررسی حضور کانی‌های رسی و کوارتز در سنگ‌های آهکی

▪ تهیه چند مقطع نازک از نمونه‌های ضایعات جهت بررسی تاثیر پدیده آلتراسیون در سنگ

▪انجام محاسبات تعیین ذخیره دپوی باطله ضایعات سنگ

▪ارائه طرح‌های بهره‌برداری و بررسی فنی و اقتصادی

▪بحث بر روی بهره‌برداری ضایعات سنگ‌هایی که در برابر قلیایی‌ها مقاومند مانند آهک متراکم، دولومیت، مرمر، منیزیت و ماسه سنگ‌های آهکی.

7- سنگ‌هایی که شرایط لازم جهت تولید سنگ‌های آنتیک را دارند
ضایعات سنگ‌هایی که در برابر قلیایی‌ها مقاومند مانند آهک متراکم، دولومیت، مرمر، منیزیت و ماسه سنگ‌های آهکی.
8- ویژگی‌های سنگ‌های آنتیک براساس مطالعات انجام شده:
▪مقاوم درمقابل سایش
▪تنوع رنگ در آنها (بیش از 20 رنگ مختلف )
▪دارای عمر مفید و طولانی
▪دارای وزن کم
▪صادرات آنها به سهولت انجام می‌گیرد چون بسته‌بندی آنها به سهولت انجام می‌شود.
▪قابلیت تحمل گرمای بالایی دارند به همین دلیل در ساخت فضای خارجی شومینه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
▪در فضای داخلی و خارجی ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
▪مصونیت در مقابل یخ‌زدگی.
▪ به سادگی قابلیت برش دارند.
▪ این سنگ‌ها در اثر قرار گرفتن در معرض عوامل آلاینده کثیف شده و به همان کیفیت قابل تمیز شدن هستند.
▪به مدل‌های مختلف می‌توان آنها را تولید کرد.
▪ محل تولید آنها در مناطقی که نیروی کار ارزان وجود دارد و بیشتر محصولات با روش‌های دست‌ساز انجام می‌گیرد.
▪این محصولات نیاز به نگهداری کم دارند.
▪ تکنولوژی تولید این محصولات با به‌کارگیری حداکثر مواد طبیعی و حداقل افزودنی (چسب و رزین) انجام می‌گیرد.
▪ضد آتش
▪جاذبه انرژی
▪ در محیط‌های سالم و بهداشتی مانند بیمارستان‌ها، خدمات غذایی، محیط‌های تحصیلی، خانه‌های بهداشت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
▪در محیط‌های مرطوب و خیس به‌کار می‌روند.
▪رنگ بخشی از اجزای سنگ محسوب می‌شود و در زمان طولانی به‌صورت ثابت در می‌آید.
▪چسب‌ها یا ملات‌های این محصولات الزاما نباید رنگ‌آمیزی شوند و رنگ‌آمیزی آنها به انتخاب مصرف‌کننده است و سلیقه‌ای است.


9- مقایسه سنگ‌های آنتیک و سنگ‌های طبیعی (پلاک سنگ‌ها )
▪سنگ‌های آنتیک از تنوع بیشتری نسبت به سنگ‌های طبیعی برخوردارند.
▪ از نظر مقاومت، سنگ‌های آنتیک در برابر فشار، انعطاف‌پذیری، یخ‌زدگی و خراش‌برداری از وضعیت بهتری نسبت به سنگ‌های طبیعی برخورداند.
▪وزن سنگ‌های آنتیک نسبت به سنگ‌های طبیعی کمتر است به همین دلیل در صنعت ساختمان از مطلوبیت بیشتری برخوردارند.
▪سنگ‌های آنتیک در ضخامت‌های کمتری قابلیت برش و قالب‌گیری دارند.
▪ از نظر قیمت سنگ‌های آنتیک به علت به کار بردن چسب‌های رزین به‌عنوان چسباننده ذرات بیشتر از سنگ‌های طبیعی هستند.

▪از لحاظ مقدار باطله سنگ‌های آنتیک ضایعات نداشته چون خود آنها از باطله سنگ‌های طبیعی تولید شده‌اند.
▪ سنگ‌های طبیعی به‌علت وجود رگه و برش در حمل و نقل حدود 15 درصد پرت دارند ولی سنگ‌های آنتیک طوری به هم فیکس می‌شوند که تا هنگام نصب هیچ‌گونه آسیبی نمی‌بینند.
▪ از لحاظ وزنی سنگ‌های آنتیک به‌طور چشمگیری سبکتر از سنگ‌های طبیعی هستند.
▪ از نظر نصب به مراتب آسان‌تر و راحت‌تر از سنگ‌های طبیعی می‌توانند نصب شوند.
 

10- آنالیز شیمیایی باطله‌های تراورتن جهت تولید سنگ‌های آنتیک
کربنات کلسیمCa Co₃ ، سپسSio₂، پیریتFeS₂، کربنات کلسیم و منیزیومCa Mg Co₃ ، رس   Fe₂ O₃ + Al 2o3، سولفاتSO^-2₄، مواد آلی

11- تاثیرات تنوع رنگ‌های سنگ در تولید سنگ‌های آنتیک
▪سنگ‌های آهکی درشت و متبلور به دلیل جلا و درخشندگی، در صورتی‌که رنگ‌های شفاف داشته باشند از مرغوبیت بهتری برخوردارند.
▪سنگ‌های آهکی با بافت اُلیتیک در مقطع صیقلی (سنگ‌نمای تراش و صیقل خورده) در صورتی که از رنگ شفاف و مناسب برخوردار باشند ممکن است زیبایی خاص داشته باشند.
▪متن یکدست و یکنواخت در سنگ‌های آهکی میکریتی مثل سنگ آهک‌های کرتاسه، ائوسن و الیگوسن ایران (سازند قم، آسماری، جهرم) و سنگ‌های آهکی سازند‌ها مختلف ژواسیک، به‌دلیل دارا بودن رنگ‌های مختلف از سیاه تا خاکستری، کرم، زرد، لیمویی و سفید می‌توانند ایده‌آل باشند.
▪سنگ‌های آهکی دارای پوسته درشت مثل استراها به‌دلیل اینکه ساختمان داخلی فسیل‌ها در مقاطع مختلف در یک سطح صیقلی نمایش داده می‌شود ممکن است نمای جذابی داشته باشند.
12- ابعاد ضایعات و باطله‌های پلاک‌ها وکاربرد آنها
▪ضخامت 2 الی 5/2 سانتی‌متر جهت پوشش نمای خارجی و کف ساختمان و یا پوشش دیواره‌های داخلی ساختمان
▪ضخامت 5 الی 7 سانتی‌متر برای استفاده در پله ساختمان‌ها
▪ضخامت 5 الی 10 میلی‌متر و ابعاد 20×10 سانتی‌متر به‌عنوان کاشی و جهت پوشش نمای داخلی حمام و آشپزخانه، در این حالت دقت در یکنواخت بودن ضخامت و طول و عرض کاشی و گونیا بودن اضلاع بسیار مهم است.


13- چسبانده‌های سنگ‌های آنتیک
▪چسبانده‌ها دارای ترکیبات ساختاری زرینی هستند که به همراه با پر کننده‌ها برای چسباندن دانه‌ها به کار می‌روند و پس از سخت شدن، پرکننده‌ها را کاملا به هم فیکس می‌کنند و سنگی فشرده و مقاوم را به‌وجود می‌آورند.
▪رایج‌ترین چسب ارگانیکی که مورد استفاده قرار می‌گیرد رزین پلیمری غیراشباع و چسب اورتومتالیک که رزین نیمه سختی با حداقل واکنش است.
▪چسب‌ها یا ملات سنگ‌های آنتیک الزاما نباید رنگ‌آمیزی شوند و رنگ‌آمیزی آنها به انتخاب مصرف‌کننده است و سلیقه‌ای است.

14- برای دفع ضایعات همواره نکات ذیل باید مد نظر باشد:
▪سهولت انجام عملیات دفع ضایعات
▪هزینه عملیات دفع ضایعات با توجه به واحد حجم سنگ تولیدی
▪موقعیت محلی که برای دفع ضایعات در نظر گرفته شده است
▪سرعت پر شدن محل دفع ضایعات
▪در معادن زیرزمینی مناطقی که کار استخراج در آنها به اتمام رسیده است می‌توان آنها را با ضایعات پرکرد.
▪نصب تابلوی محل دپوی ضایعات
▪فاصله دپوی ضایعات از محل سنیه کار از بابت جلوگیری از آلودگی زیست‌محیطی
▪تفکیک دپوی ضایعات از دپوی مواد معدنی .
▪احداث کارخانه بازیافت ضایعات در جوار دپوی ضایعات از نظر اصول فنی و مهندسی و توجیهات اقتصادی
▪محل‌های ریختن مواد باطله بایستی در پروژه‌ها مشخص گردند .
15- مشکلات و معایب و نواقص فرآوری سنگ‌های آنتیک و همچنین مشکلات سنگ‌های آنتیک تولید شده
▪آب: با توجه به پردازش ضایعات، دوغاب و خرده برش‌ها اهمیت آن خیلی زیاد شده است که این امر، به‌ویژه در کارخانه‌های فرآوری آشکار است.
▪عدم شناخت کافی نسبت به تکنولوژی جدید دستگاه‌های مورد نیاز
▪عدم وجود مرکز اطلاع‌رسانی علمی و بازرگانی در این زمینه.
▪کمبود متخصصان کارآمد در بخش سنگ‌های آنتیک.
▪عدم تخصیص اعتبار لازم.
▪استفاده از سنگ‌های تراورتن و مرمریت و مرمرها در فضای باز به‌دلیل باران‌های اسیدی شهرهای بزرگ مثل تهران، پس از چند سال درخشندگی، کیفیت خود را از دست داده و چهره ساختمان را کهنه‌تر نشان می‌دهند.
▪پایین بودن میزان تقاضا برای مصرف سنگ‌های باطله فرآوری شده را می‌توان عامل اصلی تمایل بخش خصوصی به تولید این محصول دانست.
 

16- توجیه اقتصادی سنگ‌های آنتیک
▪از نظر قیمت، سنگ‌های آنتیک به‌مراتب قیمتی کمتر از سنگ‌های طبیعی دارند، چرا که کارهای دشواری که روی سنگ طبیعی برای رساندن آن به بازار و قابل استفاده کردن آن انجام می‌شود در مورد سنگ‌های آنتیک غیرضروری می‌نماید و دارای وزنی کمتر و ضخامتی کوچکتر هستند.
▪قطعات تخت آن در مقیاس مترمربع و قطعات باریک آن در مقیاس متر بفروش می‌رسد.
▪سنگ‌های ضایعاتی به‌دست آمده به‌صورت تنی فروخته می‌شوند.
16-1- مقایسه فروش سنگ تراورتن و فروش ضایعات آن :
سنگ تراورتن که معمول آن حدود تنی 70 هزار تومان است در هر تن حدود 7 مترمربع سنگ تولید می‌شود، در حالی که هر تن 30 هزار تن را جهت برش دربر دارد که پس از برش هر متر آن حدود 6 هزار تومان جهت رزین و ساب به‌خود اختصاص می‌دهد. پس هر تن سنگ تراورتن 70+6+30 = 106 تومان هزینه داشته تا 7 مترمربع سنگ بدهد، یعنی هر متر 15 هزار تومان این سنگ در بازار به متری 19-17 هزار تومان فروخته می‌شود یعنی به ازای برش هر تن سنگ حدود 30-14 هزار تومان سود حاصل می‌شود.
در حالی که ضایعات سنگ تراورتن به تنی حدود 6-5 هزار تومان فروخته می‌شود، به ازای هر تن ضایعات حدود 7 متر سنگ آنتیک به‌دست می‌آید. هزینه فرآوری ضایعات حدودا معادل همان هزینه در سنگ ساختمان است یعنی هر تن حدودا 40 هزار تومان را در بر دارد و از فروش آن به ازای هر متر حدودا یک میلیارد ریال حاصل می‌شود.
16-2- فروش معرق :

در معرق به همین شکل هزینه سنگ برنز و ضایعات به کار رفته تا حدود هر متر مربع 40 هزار تومان به علاوه دستمزد روزانه 15 هزار تومان کارگر معادل 30 هزار تومان جهت 2 روز ساخت یک مترمربع معرق با در نظر گرفتن اجاره کارگاه مصالح، ابزارآلات حدودا 80 هزار تومان به ازای هر مترمربع است. در حالی که هرمتر مربع بین 300- 200 هزار تومان به قیمت کیفیت در ساخت به فروش می‌رسد لذا مشاهده می‌شود کار با ضایعات در صورتی که با برنامه‌ریزی و به صورت گسترده انجام ‌شود بسیار مقرون به صرفه خواهد بود.
16-3-واحدهای کانه آرایی سیار و قیمت تمام شده:
واحدهای کانه‌آرایی سیار قیمت تمام شده فرآوری باطله را کاهش می‌دهند.
16-4- واحدهای سنگبری کشور و سرمایه و گردش مالی:
در حال حاضر حدود 5 هزار واحد سنگبری با 37 هزار میلیارد ریال سرمایه و گردش مالی 25 هزار میلیارد ریال در کشور فعال هستند.
16-5- قیمت سنگ‌های آنتیک مصنوعی:
اگر قیمت یک مترمربع سنگ معمولی بین 25 تا 30 دلار باشد سنگ مصنوعی دارای قیمتی بین 37 تا 40 دلار است.
16-6- دلائل بحران سنگ در ایران با توجه به بحران اقتصادی:
     -سیطره مافیای سنگ که با تحمیل باج‌های گزاف بر تولیدکنندگان سنگ، سبب گران شدن و در نتیجه غیررقابتی شدن قیمت این کالا شده است
     -واردات سنگ‌های خارجی به‌ویژه از کشور چین که به‌دلیل قیمت ارزان سنگ ایرانی را در معرض رقابتی نابرابر قرار داده است.
     - گسترش فراوان کارخانه‌های سرامیک در سال‌های اخیر که هر یک معادل صد واحد سنگبری کاشی تولید می‌کنند و با قیمتی بسیار ارزا‌ن‌تر از سنگ به‌دست تصرف‌کننده می‌رسانند.
16-7-  دلائل سودآوری ضایعات در سنگ‌ها:
با توجه به اینکه بازیافت باطله‌ها در کنار مواد اولیه (معدن و کارخانه) صورت می‌گیرد و هزینه‌های جانبی ذیل را نخواهیم داشت:
  -هزینه حمل‌ونقل

  - هزینه حفاری

   - هزینه بهره‌برداری
16-8-  ارزش افزوده سنگ تراورتن:
ارزش افزوده سنگ تراورتن 5 دلار در هر مترمربع سنگ است.
16-9-  هزینه دفع ضایعات دوغاب پردازش در ایتالیا:
با در نظر گرفتن پردازش10 هزار مترمربع محصول در ماه و احتساب هزینه دفع ضایعات دوغاب پردازشی که امروزه در ایتالیا در حدود یک دلار برای هر مترمربع است.
16-10-سنگ‌های مصنوعی آنتیک و قاچاق آنها و ارزش افزوده:
سنگ‌های مصنوعی فاقد ارزش افزوده هستند و در واقع با ورود آنها تنها ارز از کشور خارج می‌شود و از طرفی به‌خاطر عدم وجود هیچ‌گونه کنترلی بر این‌گونه سنگ‌ها، بسیاری از آنها پس از ساخت به همراه طلا، حتی به قیمت سنگ طبیعی ناآشنا فروخته می‌شوند و هم‌اکنون در کشور ما درصد زیادی از سنگ‌های قیمتی استخراج شده به‌صورت قاچاق از کشور خارج می‌شود و از طریق دبی و امارات برای فرآوری به کشورهایی مانند هند و پاکستان میرود و بعد از فرآوری دوباره به‌طور قاچاق وارد کشور می‌شود و اینکار باعث می‌شود دیگران از ارزش افزوده مواد اولیه ما استفاده کنند که در نتیجه باعث می‌شود در کشور ما کارهای تولید متوقف شود و قاچاق سنگ فیروزه به‌خارج از کشور جزو این موارد باشد و بنا به گفته کارشناسان ظرف یک دهه گذشته از 70 درصد فیروزه‌تراشان در بازار رضا مشهد که قطب اصلی تراش نگین ایران است تغییر شغل داده‌اند.

17- بزرگترین مصرف‌کنندگان سنگ‌های باطله فرآوری شده و افزایش واحدهای کانه‌آرایی سیار
شهرداری‌ها و ارگان‌هایی که فعالیت‌های عمرانی دارند به‌عنوان بزرگترین مصرف‌کنندگان سنگ‌های باطله فرآوری شده کشور هستند و در صورتی‌که شهرداری‌ها میزان مصرف سنگ‌های باطله فرآوری شده را افزایش دهند بخش خصوصی به‌دنبال ایجاد واحدهای کانه‌آرایی سیار خواهد رفت و با سرمایه‌گذاری در این زمینه اقدام به فرآوری سنگ‌های باطله خواهد کرد.
17-1-  تعداد واحدهای کانه آرایی جهت فرآوری سنگ‌های باطله:
تاکنون 5 واحد کانه‌آرایی جهت فرآوری سنگ‌های باطله در کشور ایجاد شده که فقط یکی از آنها در کنار معدن مستقر است و بقیه در کارگاه‌های خارج از معادن مستقر شده‌اند.
17-2- کارخانه‌های سنگ‌های تراورتن فرآوری شده خارج از کشور:
1. کارخانه سنگ منطقه جبل علی دوبی 2. کارخانه سنگ شارجه
در حال حاضر فرآوری سنگ‌های ایرانی در یک کارخانه در منطقه جبل علی دوبی انجام می‌شود که توان تولید این کارخانه حدود 15 هزار مترمربع سنگ در ماه است و کارخانه دیگری در شارجه احداث شده که علاوه بر خرید سنگ خام مقداری از سنگ‌های تراورتن تولید ایران را فرآوری و صادر می‌کند.
17-3-  بزرگترین پروژه بازیابی زمین در جهان:
اولین جزیره جهان جزیره نخل جمیره در دبی به‌مساحت 30 کیلومترمربع بخشی از برنامه‌ای است که بزرگترین پروژه بازیابی زمین در جهان خوانده می‌شود و نتیجه 5 سال جابه‌جایی میلیون‌ها تن از شن و ماسه‌های خلیج فارس و سنگ‌های استخراج شده است.
17-4-  مهد صنعت سنگ تزیینی جهان:
منطقه کارارا ایتالیا به‌عنوان مهد صنعت سنگ تزیینی جهان شناخته می‌شود و تکنولوژی تولید سنگ‌های آنتیک و مصنوعی از سال 1960 در ایتالیا پدید آمد و اولین کارخانه تولید سنگ‌های آنتیک و مصنوعی مربوط به شرکت برتون ایتالیایی بوده که پیش از 80 نمایندگی در کشورها و 3 نمایندگی در ایران دارد.
17-5- پرمصرف‌ترین کشوری که از سنگ تراورتن استفاده می‌‌کنند و سنگ‌های تراورتن نیمه فرآوری شده:
بخش عمده صادرات سنگ‌های تزیینی ایران به‌ خارج از کشور سنگ‌های تراورتن است که 90 درصد سنگ تراورتن تولید شده در دنیا به‌مصرف آمریکا می‌رسد و این سنگ‌ها به‌صورت نیمه فرآوری شده به‌خارج صادر شده و حدود 50 درصد ارزش افزوده این سنگ‌ها نصیب کشور می‌شود. سنگ‌های تراورتن با ضخامت دو برابر آنچه مورد نیاز بازار آمریکاست حمل می‌شوند و در آنجا پس از فرآوری، برش و کاهش ضخامت سنگ، این محصول به خریداران آمریکا فروخته می‌شود و البته این فرآوری بین 15 تا 20 درصد ضایعات را به‌همراه دارد.

17-6-  ایجاد واحد کانه‌آرایی سیار درکنار معدن:
تاکنون تنها واحد کانه‌آرایی در کنار معدن سنگ در سیرجان قرار دارد.
17-7-  احداث اولین کارخانه تولید سنگ‌های مصنوعی در خوی:
احداث اولین کارخانه تولید سنگ‌های مصنوعی در خوی با استفاده از ضایعات سنگ‌های طبیعی روزانه 120 مترمربع سنگ مصنوعی که مقاومت آنها 4 برابر سنگ‌های طبیعی است را تولید خواهد کرد.
17-8-  استاندارد جهانی از هر تن سنگ ماده معدنی قابل استخراج شده:
استانداردهای جهانی از هر تن سنگ معدن حدود 650 کیلوگرم ماده معدنی قابل استخراج می‌شود گفت این رقم در ایران حدود 350 کیلوگرم و با این ترتیب در کشورهای دیگر از دو سوم سنگ استخراج شده ماده معدنی قابل مصرف حاصل می‌شود ولی در ایران این رقم به یک سوم می‌رسد.
17-9- ضایعات سنگ در کشور ما (ایران) با ذکر مثال یکی از معادن سنگ تراورتن:
در کشور ما 90 درصد ضایعات مواد نرم جهت تولید پلاک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همچنین در معدن سنگ تراورتن دینگه کهریز همدان در مسیر همدان ـ ملایر بلوک‌های کوچکتر و با وزن حدود 7 تن کمتر جزو ضایعات محسوب می‌شود و از مواد باطله برای تولید سنگ‌های آنتیک و لقمه استفاده می‌شود.
17-10- میزان سنگ‌های بریده شده از سال 83 تاکنون:
میزان سنگ بریده شده از سال 83 تاکنون در بیش از 5 هزار واحد سنگ فرآوری شده کشور بالغ بر 70 میلیون مترمربع است.
17-11- میزان ذخایر تراورتن و مرمر در کشور:
تراورتن حدود 450 میلیون تن و مرمر 44 میلیون تن برآورد شده است.
 

18- کاربردها و مصارف سنگ‌های آنتیک و همچنین استفاده از ضایعات سنگ‌ها:
 ▪ایجاد لقمه سنگ از ضایعات سنگ‌ها:
با احداث و نصب یک دستگاه کم هزینه برای خرد کردن سنگ‌ها مخصوصا ضایعات سنگ می‌توان شکل و ابعاد آنها را به‌صورت اصطلاحا لقمه سنگ برای مصارف شهرسازی، سنگ‌فرش کردن پیاده‌روها همچنین جدول‌سازی کنار خیابان‌ها انجام داد. البته از سنگ‌های قله با ابعاد کم نیز می‌توان در شهر به‌خصوص شهر همدان در وسط جداول خیابان‌ها استفاده کرد و البته در وسط بلوار‌های اصلی شهر همدان قلوه سنگ‌های گرانیتی رنگ نشده قرار داده‌اند که نمای زیبایی به خیابان‌های شهر می‌دهند.
 ▪رنگ‌آمیزی ضایعات سنگ‌های تراورتن و تشکیل سنگ‌های آنتیک رنگی:
ضایعات سنگ‌های تراورتن را می‌توان رنگ کنیم که چون سنگ متخلخل است راحتر هم رنگ می‌پذیرد و همچنین اگر رنگ آن روشن‌تر باشد این عمل به‌مراتب راحت‌تر نیز خواهد شد سپس این خرده سنگ‌ها که به‌رنگ‌های مختلف درآمده‌اند را به زیبایی درکنار هم چسبیده و به‌هم می‌چسبانیم که ظاهری بسیار زیبا پیدا می‌کند.
 ▪استفاده از ضایعات برای ایجاد آبگیر یا سیل‌بند:
در برخی معادن که دارای چشمه‌های دائمی و همچنین آبراهه هستند می‌توان از ضایعات سنگ‌ها برای ایجاد یک آبگیر یا سیل‌بند در پایین‌دست معدن استفاده کرد که در معدن سنگ گرانیت همدان اینکار انجام شده و از آب این آبگیر برای آبیاری زمین‌های کشاورزی پایین‌دست استفاده می‌شود.
 ▪استفاده از ضایعات در باغچه‌های تزیینی:
معمولا برای کف دیواره‌ها، دیواره کوتاه باغچه‌های تزیینی از ضایعات و نخاله‌های آن در ابعاد4-2 سانتی متر استفاده می‌شود.
 ▪استفاده از ضایعات سنگ تراورتن به‌عنوان سنگ لاشه:
به‌طور کلی استفاده از ضایعات سنگ تراورتن به‌عنوان سنگ لاشه در صورتی‌که ابعاد این سنگ‌ها به اندازه 20×20سانتی‌متر باشد می‌توان از آنها به‌عنوان سنگ لاشه استفاده کنیم.
 ▪استفاده از ضایعات در صنایع مختلف:
صنایع مختلف عبارتند از: 1. صنعت سیمان 2. مصنوعات سنگی و هنری 3. مجسمه‌سازی 4. پودر سنگ 5. سنگ موزائیک 6. کاشی سنگی 7. سنگ مصنوعی 8. صنایع شیمیایی 9. تولید کاغذ10. پلاستیک‌سازی 11. سنگفرش 12. مصالح ساختمانی13. سر میزی 14. غوری 15. چراغ پایه 16. ظروف مجسمه‌سازی 17. سنگ‌های تزئینی 18. شیشه‌های رومیزی 19. ظرفشوی آشپزخانه 20. وان حمام 21. دانه تسبیح سنگ 22. جواهرسازی 23. زیباسازی استخر 24. سرویس‌های بهداشتی با رنگ‌های مختلف 25. لوازم آرایشی 26. روکار مساجد و ساختمان‌ها 27. ساخت وسایل منزل مانند دور آینه 28. ساخت لوستر 29. کف‌پوش هتل‌ها 30. در تولید بتن و سیمان 31. خرده‌ها را با همان شکل نامنظم کنار هم قرار داده و برای نمای ساختمان استفاده می‌شود. 32. صنایع لاستیک‌سازی 33. رنگسازی 34. ملات 35. شیشه36. سرامیک37. تغذیه حیوانات 38. کودها 39. خرده برش‌های بلوک‌ها 40. محصولات نیمه تکمیل شده 41. قطعات تولید شده نهایی 42. دوغاب پردازش 43. تولید سیمان مصنوعی برای ساختن آجر و مصالح ساختمانی 44. زیرسازی جاده‌ها 45. به‌عنوان موج‌شکن در سواحل دریاها (کاهش فرسایش) 46. صافی‌های شنی تصفیه‌خانه‌ها 47. بازسازی بناهای قدیمی 48. بندهای آبخیزداری 49. اماکن متبرکه و امام‌زاده‌ها50. سالن‌های سخنرانی 51. دکوراسیون ویلاها 52. سیستم‌های آشپزخانه (ظرفشویی ـ اوپن و...) 53. دکوراسیون‌های داخلی منازل 54. منبر 55. ظروف سنگی 56. کاشی‌های سنگی.
 ▪استفاده از پودر سنگ آهک حاصل از ضایعات سنگبری بر خواص آجر ساختمانی:
در تحقیقات انجام گرفته، پودر سنگ آهک حاصل از ضایعات سنگبری سنگ‌های کربناتی به‌عنوان افزودنی تخلخل‌زا در آجر با نسبت‌های مختلف خاک و پودر سنگ آهک، نمونه‌های آجر ساخته شده، آزمایش‌های اندازه‌گیری چگالی بدنه، جمع‌شدگی‌های خشک شدن و پختن، جذب آب، مقاومت فشار و ضریب هدایت حرارتی بعمل آمد .

پس از یافتن درصد بهینه ی افزودنی در آزمایشها ̨تولید نیمه صنعتی سفال سبک وهم چنین آجر سبک سوراخدار با استفاده از پودر سنگ آهک ضاایعاتی با موفقیت انجام شد ̨علاوه بر سبک شدن آجر ناشی از خروج در هنگام پخت وجود کلیت از جمع شدگی پخت و متراکم شدن بدنه جلوگیری کرد .
 ▪کاربرد و مصارف ضایعات سنگ در تولید کاشی‌های آنتیک:
کاشی‌های آنتیک شامل کاشی‌های دوره ویکتوریا، کاشی‌های دستی و انواع تزیینی هستند.
این کاشی‌ها مانند دیگر آثار هنری و سنتی، کاشی‌های منقوش به‌دست و آنتیک به قرن‌ها و مکان‌های متفاوتی تعلق دارند. گرچه تعدادی از این کاشی‌ها با قیمت‌های بسیار بالا خرید و فروش می‌شوند لیکن اکثر آنها دارای قیمت مناسبی هستند. در آمریکا هنر کاشی‌سازی در اواسط سال 1800 شروع شد و تمام این کاشی‌ها در کلکسیون‌ها قرار دارند.
 ▪استفاده و مصرف سنگ‌های رودخانه‌ای در ساخت جواهرسازیRiver Stone:
سنگ‌های رودخانه‌ای عبارتند از ریگ‌های کروی صاف که در رودخانه‌ها و سواحل یافت می‌شوند، عمل آب و سنگ‌های دیگر روی سنگ‌های رودخانه‌ای به‌طور طبیعی باعث ساییدگی آنها می‌شوند، سنگ‌های رودخانه‌ای به‌عنوان دانه ‌تسبیح سنگ در جواهرسازی استفاده می‌شوند.
 ▪کشف ماده جدیدی برای برطرف کردن دود و گاز ناشی از حرکت خودروها جهت نصب در سنگفرش‌های حاصله از باطله‌ها:
یک شرکت ژاپنی با الهام از شرایط آب و هوایی پراگ، پایتخت جمهوری چک، ماده تازه‌ای را تکمیل کرد که از آن می‌توان در سنگفرش کردن پیاده‌روها استفاده کرد، این ماده در عین حال قادر است دود و گاز ناشی از حرکت خودروها را تصفیه کند.
شهرداری منطقه وست مستر در پایتخت انگلیس ناحیه‌ای در اروپاست که طرح استفاده از این ماده را در سنگفرش کردن پیاده‌روها به‌مورد اجرا در آورده است.
قطعات مکعب شکلی که با استفاده از ماده جدید ساخته می‌شوند حاوی کاتالیزور دی اکسید تیتانیوم است که می‌تواند در هوای آفتابی با ماده اکسید نیتروژن که از اگزوز اتومبیل‌ها متصاعد می‌شود، واکنش شیمیایی انجام دهد و این گاز آلوده‌‌ساز را به دو عنصر اکسیژن و نیتروژن تجزیه کند، سنگ‌هایی که در سنگفرش پیاده‌روهای شهر پراگ به‌کار رفته به‌طور طبیعی حاوی کاتالیزور دی اکسید تیتانیوم است و وجود همین ماده موجب شده تا هوای این شهر از اکسید نیتروژن پاکسازی شود.
اکسید نیتروژن مانع تنفس عادی افراد می‌شود و برای کسانی که به بیماری آسم و برونشیت مبتلا هستند ناراحتی ایجاد می‌کند. این گاز همچنین سبب سوزش چشمان و نیز خشک شدن گیاهان می‌شود.
شرکت ژاپنی سنگفرش‌های تازه خود را در شهر اوزاکامی ژاپن مورد آزمایش قرار داده و توانسته است آلودگی هوا را در این شهر تا 80 درصد کاهش دهد.
 ▪استفاده از ضایعات مرمریت و گرانیت‌ها:
از گرانولات‌های مرمریت و گرانیت به اندازه‌ای مختلف برای ساختن تایل‌های سیمانی مرمرنما(Terrazo) و نیز برای ساختن کلوخه‌های مرمریت ـ رزینی و مرمریت ـ سیمانی استفاده می‌شود که در ساختن اسلب‌ها و بلوک‌هایی با ابعادی مشابه سنگ طبیعی کاربرد دارند.

19- مراحل خط تولید سنگ‌های آنتیک:
با توجه به اینکه سنگ‌های ضایعاتی کارخانه‌ها که عمدتا از جنس تراورتن است به قیمتی ارزان خریداری شده و به کارگاه تولیدات آنتیک حمل می‌کنند و در آنجا قطعات تفکیک شده براساس ضخامت و ابعادشان در جای مناسب قرار داده می‌شوند، این سنگ‌ها توسط کارگرانی که استادکار و مختص اینکار در نظر گرفته شده‌اند برش داده می‌شوند و به ابعاد منظم تبدیل می‌شوند به‌طور مثال به‌صورت 10 سانتی‌متر طولی (10 سانتی‌متر طولی: یعنی سنگی که پهنای آن 10 سانتی‌متر و طول آن نامشخص باشد.) پس از آن در بخش دیگری این سنگ‌ها توسط کارگران دیگر به ضخامت یکدست یک سانتی‌متر برش داده می‌شوند. بسته به‌نوع پایلوتی که در نظر است، سنگ‌های به‌دست آمده را به قطعات کوچکتری مثلا2×2 cm یا1×1 cm یا به هر شکل دیگری که مورد نیاز طرح باشد برش می‌دهیم، این سنگ‌ها که به اشکال و ابعاد مورد نظر تبدیل شد، هر گروه را به‌طور مجزا در دستگاه میکسر قرار داده و درون دستگاه مقداری (حد معین) آب ریخته و دستگاه را روشن می‌کنیم تا پس از چند ساعت در اثر سایش قطعات برش خورده روی یکدیگر شکلی کهنه به‌خود بگیرند و پس از آن محصول به‌دست آمده را جهت خشک شدن در محل‌های مخصوص نگهداری می‌کنند، پس از خشک شدن قطعات، بسته به‌نوع طرح، قالب‌هایی که از قبل به این منظور طراحی و با موادی مثل سیلیکون ساخته شده‌اند در اختیار کارگرانی که در این بخش عمدتا خانم‌ها هستند، قرار داده می‌شوند، در این بخش کارگران سنگ‌هایی را که به اشکال مختلف تهیه شده در جاهای در نظر گرفته شده درون قالب‌ها می‌چینند، هنگام چیدن آنها، شکل و طرح سنگ‌ها کاملا اختیاری و با برنامه‌ریزی انجام می‌شود. پس از جایگزینی قطعات در قالب‌ها، پارچه متری برش خورده را به اندازه مساحت قالب‌ها روی سنگ قرار داده و روی آن را چسب‌کاری می‌کنند، چسب کاری باید کاملا با دقت انجام شود، برای چسب کاری معمولا از چسب چوب استفاده می‌شود.
پس از چسب کاری و خشک شدن چسب، قالب‌ها را برعکس کرده و قالب را خارج می‌کنند. در این هنگام پس از تمیز کردن کار تولید شده، تولید قابل عرضه به بازار مصرف است.
  19-1-  مراحل خط تولید سنگ‌های آنتیک از طریق چرمی کردن لایه روی سنگ‌ها:
می‌توان مرحله دیگری را روی تولیدات انجام داد و آن هم چرمی کردن لایه‌ رویی سنگ‌ها است در این خصوص با استفاده از فرچه‌های پلاستیکی مخصوص، سطح سنگ‌ها را پولیش می‌کنند که باعث چرمی شدن سنگ‌ها می‌شود، این نوع عملکرد در مورد بسیاری از سنگ‌ها از جمله مرمریت‌ها، مرمر تراورتن و چینی صادق است.
البته چنانچه با سنگی غیراز تراورتن انجام شود نیاز به تاثیر دادن اسید کلریدریک نیز است که هنگام استفاده از میکسر انجام می‌شود. عملکرد بدین گونه است که قطعات بزرگتر در ضایعات جمع‌آوری شده را به ضخامت یک سانتی‌متر برش می‌دهند .
    19-2- مراحل خط تولید سنگ‌های آنتیک از طریق معرق:
در کار معرق نیز در ابتدا از سنگ تراورتن به‌صورت پلاک فرضیه طرح استفاده می‌شود، طرح مورد نظر را روی سنگ اجرا کرده و در نوع بازاری آن از نوارهای 0.5cm برنزی استفاده می‌کنند و نوارها را روی خطوط طرح و روی سنگ تراورتن با چسب می‌چسبانند، پس از خشک شدن نوارهای برنزی سنگ‌های رنگی آماده شده را مطابق با رنگ و اشکال موجود در طرح برش می‌دهند.
به‌منظور دقت در برش طرح، همان‌گونه که طرح روی سنگ تراورتن اجرا می‌شود کپی همان طرح تهیه شده روی سنگ‌های یک سانتی‌متر رنگی چسبانده شده و سپسس برش داده می‌شود، در این حالت قطعات برش خورده در جای مشابه خود در طرح قرار داده شده و چسبانده می‌شود، به این منظور از چسب سنگ استفاده می‌شود.
پس از چسباندن کلیه قطعات موجود در طرح، تابلو را با دستگاه ساب می‌سایند تا به‌صورت یکپارچه درآید، پس از ساییدن، تابلو پرداخت شده و براق می‌شود که در این حالت قابل عرضه به بازار است .

   19-3- نحوه تولید سنگ‌های مصنوعی آنتیک:
در برخی از کشورهای خارجی از ضایعات سنگ بهترین نوع سنگ را تهیه می‌کنند. نحوه تولید این نوع سنگ‌ها به این نحو است که ابتدا سنگ را پودر کرده و سپس با مواد خاص مخلوط کرده و به هر اندازه و در هر قطر که می‌خواهند شکل‌دهی می‌کنند.
    19-4- دستگاه‌های فرآوری دوغاب پردازش و پساب:
دستگاه‌های فرآوری دوغاب پردازش و پساب، به‌نحوی طراحی شده‌اند که ضمن کاهش حجم دوغاب تا حد ممکن آب را مجددا مورد استفاده قرار دهند.
 

نتیجه‌گیری و پیشنهادات:
با عنایت به بلااستفاده بودن ضایعات در معادن و کارخانه‌های فرآوری و هزینه تولید سنگ‌های آنتیک که به مراتب از هزینه‌های تولید پلاک در سنگ‌های تزیینی کمتر است پیشنهاد می‌شود وزارت صنایع و معادن از اجرای طرح تاسیس کارگاه‌های تولید سنگ‌های آنتیک در جوار معادن و همچنین در جوار کارخانه‌های فرآوری سنگ (در جوار دپوی باطله) حمایت کند از بابت
1. اشتغال

 2. سودآوری

 3. ارزش افزوده

 4. استفاده بهینه از ضایعات

حمایت نماید .

منابع:
1. کتاب راهنمای سنگ ایران
2. استفاده از سایت‌های مختلف سنگ

سنگ - مجله روشان روز -

مهندس مجید پورمقدم - دکتر فرزاد اسدی

عمده ترین سنگ هایی که در عملیات ساختمانی در ایران بکار می روند عبارتند از:

• سنگ تراورتن
• سنگ گرانیت
• سنگ مرمریت
• سنگ چینی
• سنگ مرمر
• سرپانتین
• ماسه سنگ
• شیست

تراورتن (Travertine): این سنگ حاصل رسوبات جریانات آب گرم زیرزمینی می باشد. تراورتن به رنگهای متنوع سفید، کرم ، خاکستری و ... وجود دارد. این سنگ را برای نماسازی داخل و خارج ساختمان به کار می برند.

  (Granite)گرانیت: از انواع سنگهای آذرین بوده و بسیار سخت و محکم، بادوام و بسیار جلا پذیر است. ساب زدن و جلاپذیری از ساب معمولی و نمای سنگی تا مرحله آینه ای شدن امکان پذیر است.گرانیت خرد شده را برای تهیه بتن زیر سازی جاده و راه آهن و سنگ ساختمانی آن را برای بناهای یادبود، زیربنای تاسیسات، تزئینات داخل و خارج ساختمان و کف سازی به کار می برند. از انواع گرانیت ساختمانی می توان گابرو، دیاباز که اصطلاحا به ان گرانیت سیاه هم می گویند نام برد.
کوارتزیت (Quartzite): این نوع سنگ که اغلب با سنگ گرانیت نیز اشتباه می شود دارای ویژگیهای متفاوتی است و از گرانیت سخت تر است. این سنگ با ظاهر زبر و بلوری خود قابل شناسایی است. کوارتزیت را بخاطر ظاهر زبر آن بیشتر در ساختمانهای ارزان قیمت و روستایی به کار می برند. رنگ آن بیشتر قهوه ای سوخته، سرخ، خاکستری و قهوه ای است.
مرمریت(Marbel):از انواع سنگ های دگرگون است که در رنگهای سفید، خاکستری، سیاه، سبز، قرمز، زرد و ارغوانی می باشد. سنگ مرمر را برای تزئینات و نما سازی داخل ساختمان شامل، کف، دیوار و کارهای هنری بکار می برند.

ماسه سنگ(Sand Stone):این سنگها از نوع رسوبی هستند که از چسبیدن دانه های سیلیس به یکدیگر به وجود آمده اند. مواد این سنگ ممکن است سیلیس، اکسید آهن و یا خاک رس باشد. سختی و دوام قطعات این سنگ بستگی به نوع چسب آن دارد. رنگ این سنگها معمولا خاکستری، قهوه ای، سرخ و ارغوانی است. ماسه سنگ کاملا سیمانی شده را ممکن است کاملا خرد نموده و در زیر سازی راه آهن و جاده ها به کار برند. همچنین ماسه سنگ کوارتزی را به عنوان ماسه ریخته گری و ماده اولیه شیشه استفاده می کنند.
سنگ توف(Tuff) : از انواع سنگهای خاکستر آتشفشان بوده که به علت چسبندگی کم ذرات آن در اثر هوازدگی پوسته پوسته می شود و به صورت دانه های ریز از آن جدا می شود. این سنگ را به علت سبزی چشم نوازی که دارد در کار دیوار سازی، پارک سازی و دیوارهای حایل استفاده می کنند.
سنگ آهک(Lime Stone) : از انواع سنگهای رسوبی است و در سطح وسیعی از نظر اندازه، قواره و شکل و رنگ وجود دارد. سنگ آهک را برای تزئینات داخل و خارج ساختمان، دیوار، تزئینات کف، نماسازی، مجسمه سازی و ستون سازی به کار می برند.
مرمریت (Marbel): از انواع سنگ های دگرگون است که در رنگهای سفید، خاکستری، سیاه، سبز، قرمز، زرد و ارغوانی می باشد. سنگ مرمر را برای تزئینات و نما سازی داخل ساختمان شامل، کف، دیوار و کارهای هنری بکار می برند.
شیست (Schist): سنگهای لایه لایه سیاه رنگ می باشند که از انواع سنگهای دگرگونی هستند و به مصرف فرش کردن کف، پیاده روها، خیابانها، باغها و پارکها می رسند.نکته ای که در پایان این مطلب قابل ذکر میباشد این است که با توجه به میزان ذخائر معادن سنگهای ساختمانی در ایران و میزان استخراج انواع آنها، ایران دارای مقام سوم و چهارم جهان می باشد.

از جمله مهمترین مشکلات صادرات سنگ ایران عدم شناخت مشخصات فنی آن توسط خریدار است که با تدوین استانداردهای جدید واجباری کردن آنها می توان سنگ ایران را به نحو بهتری برای جهان شناساند . هدف اصلی این نوشتار معرفی استانداردهای موجود در ایران و جهان و همچنین معرفی مهمترین استانداردهایی که در کشور ایتالیا از آنها برای معرفی سنگ استفاده می شود ̨است .

استاندارد شامل آن دسته از مشخصات فنی است که به طور عمومی پذیرفته شده و یا به طور رسمی لازم الاجرا می باشد و در واقع توافق افراد دولتی ̨شرکت های تجاری ̨افراد متخصص و شرکت های صنعتی شناخته شده ی ملی و بین المللی را در زمینه محصولات ̨روش ها یا عملیات نشان می دهد . معمولا استانداردها در کشورهای مختلف با یکدیگر فرق می کنند .

در سال های اخیر امریکا و اروپا تلاش کرده اند تا « استاندردهای کیفیت » را تعریف نمایند . در اروپا ISO 9000تعریف شده ات که در بسیاری از کشورها اجرا می شود .

در ایالات متحده نیز این استانداردها که هم اکنون Q90نامیده می شوند و برای نخستین بار توسط ANSĮASQC  منتشر شده اند معرفی شده که مجموعه پیچیده ای است از ملزوماتی که به برقراری یک سیاست کیفی یکسان درساخت و تولید کمک می کند ̨ولی این که چگونه می توان این استانداردها را در صنعت سنگ (stone)به کار برد ̨مبهم و تعریف نشده است . در سیستم ISO9000استانداردهای مدیریت ̨اصول یا قواعد کلی ̨بازاریابی ̨آماده سازی نمونه ها ̨تجهیزات آزمایش ̨اقدامات اصلاحی ̨کارکنان و ایمنی محصول ̨همگی در زمره ی مسائل کیفی منظور شده اند ̨لیکن چون سنگ یک ماده ی طبیعی است ̨هیچ تلاشی برای تعریف «کیفیت سنگ »صورت نگرفته است .

رویه ای که یک شرکت برای تولید محصول ̨فروش آن و پشتیبانی بعدی از آن دنبال می کند نیز مساله ای است که باید مد نظر قرار گیرد . «کنترل کیفیت »سیستمی برای تایید وحفظ سطح مطلوب کیفیت یک محصول یا فرایند می باشد . سیستم کنترل کیفیت سنگ نیز تعریفی برای کیفیت سنگ ارائه نمی دهد . به جز این که آن را مشخصه ی وابسته به میزان مزیت یا برتری سنگ معرفی می کند . این ابهام در واژه های تعریف کیفیت موجب آشفتگی و گیجی می شود . چون فرآورده هایی طبیعی نظیر سنگ تزیینی و نما متناسب با کیفیتشانکه در حقیقت قابلیت یا توانایی پایداری آن ها در برابر عوامل طبیعی یا مصنوعی است ̨در درون یا بیرون بنا مورد استفاده قرار می گیرند . ولی علاوه بر مقاومت ̨مشخصه ای نظیر زیبایی سنگ نیز در کاربرد آن تاثیر ارد که در این واژه نمی گنجد و نمی توان آن را تعریف و استاندارد نمود .

سازمان های استاندارد گوناگون ̨تعاریف زیادی از واژگان مربوط به سنگ ارائه داشته اند ̨اما مطلبی در مورد کیفیت سنگ اظهار ننموده اند .

این سازمان ها ̨بیشتر استانداردهای مربوط به آزمایش سنگ از جنبه ی خصوصیات فیزیکی و مکانیکی آن نظیر سایندگی ̨مقاومت ̨جذب و غیره را تعریف می کنند . این خصوصیات همگی قابل تعریف و قابل کنترل هستند . نتایج چنین آزمایش هایی می تواند برای تعریف قابلیت سنگ به منظور کاربردی خاص مورد استفاده قرار گیرد. نتایجی خاص از آزمایش ها را می توان برای اطمینان از این که سنگ تحت استانداردهای حداقل عمل خواهد کرد ̨به کار برد . در صورتی که سنگی استانداردهای لازم را کسب نکند ̨بدین مفهوم نیست که از آن سنگ نمی توان استفاده کرد ̨بلکه فقط بدین معنی است که مهندسین و معماران به تعیین ویژگی ها یا محدودیت های لازم مثلا تعیین ضخامت ̨روش نصب ̨تعمیر و نگهداری یا دیگر محدودیت هایی که در انجام کار با سنگی خاص برای کاربردشان ضروری است نیاز خواهند داشت . به عنوان مثال سیگ های دارای جذب آب بالا را نباید برای نمای بیرونی ساختمان به کار برد . علاوه بر این ̨تعداد آزمایش هایی ه بر روی یک سنگ در فرایند تولید انجام می شود ̨متغیر است ̨به طوری که برخی سنگ ها در بعضی شرایط با استانداردی خاص تطابق داشته و همان سنگ تحت شرایط و مناطق دیگر از هماناستاندارد تبعیت نمی کند . به هر جهت آگاهی از نتایج آزمون های مربوط به خواص سنگ در انتخاب و طراحی معماری صحیص سنگ تزیینی و نما موثر است . انجام آزمایش های گوناگون بر روی سنگ های تزیینی و نما اطلاعات پایه ای درباره ریگ ̨بافت ابعاد دانه ها ̨خصوصیات فیزیکی ̨مکانیکی و هوازدگی آنها ارائه می نماید . این اطلاعات ̨تصمیم گیری در زمینه مناسب بودن سنگ برای کاربردی خاص را آسان می کند . شناخت خصوصیات فنی سنگ های تزیینی و نما و آگاهی از آنها نه تنها از جنبه ی کاربرد موثر است ̨بلکه در مراحل اکتشاف ̨استخراج و فرآوری ̨نیز در رقابت و بقای شرکت های تولید کننده سیگ تزیینی و نما در بازار جهانی تاثیرگذار است .

در کشور ایران وظیفه استانداردسازی بر عهده «موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران » می باشد که به موجب قانون تنها مرجع رسمی کشور در زمینه تعیین ̨تدوین و یشد استانداردهای ملی است . تدوین استاندارد در رشته های مختلف توسط کمیته های فنی مرکب از کارشناسان موسسه ̨صاحب نظران مراکز و موسسات علمی ̨پژوهشی ̨تولیدی و اقتصادی آگاه و مرتبط باموضوع انجام می شود . یکی از این کمیته ها ̨کمیته سنگ های ساختمانی است که در زمینه تدوین استانداردهای مربوط به خواص سنگ های ساختمانی فعالیتداشته و تا کنون 8 استاندارد را در این زمینه منتشر ساخته است . ( جدول 1 )

این استانداردها در واقع ترجمه هایی از استانداردهای ASTMو بعضا GOSTمی باشند که بخش کوچکی از استانداردهای مربوط به آزمایش هواص سنگ های تزیینی و نما را در بر می گیرد .

با توجه به گستردگی خواص سنگ های تزیینی و نما ̨این استانداردها ̨ناکافی به نظر می رسند .  لذا برای تحت پوشش قرار دادن نسبی همه خواص ̨بررسی استانداردهای دیگر گشورهای مطرح در زمینه ی صنعت سنگ تزیینی و نما لازم است .

با بررسی اجمالی استانداردهای تدوین شده در کشورهای پیشرفته در این زمینه این نتیجه حاصل می شود که استانداردهای تدوین شده در کشورهای پیشرفته در این زمینه این نتیجه حاصل مشود که استانداردها به سه بخش واژه شناسسی فنی ̨مشخصات محصول و روش هال آزمایش استاندارد تقسیم شده اند . در جدول 2 کد این استانداردها به همراه عنوان مربوط به آنها ارائه شده است .

جدول 1- فهرست استانداردهای مربوط به سنگ تزیینی و نما موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران

جدول 2 –فهرست استانداردهای مربوط به سنگ تزیینی و نما

کشورهای پیشرفته صنعت سنگ همچون ایتالیا برای معرفی سنگ های خود از بین استانداردهایی که در جدول 2 به آنها اشاره شد بعضی موارد را مورد استفاده قرار می دهند که در جدول 3 آورده شده اند .

جدول 3- استانداردهایی که اغلب شرکتهای ایتالیایی برای معرفی سمگ خود استفاده می کنند

بدین ترتیب می توان یتیجه گرفت که از جمله مهمترین استانداردها معرفی سنگ در دنیا موارد اشاره شده در جدول 3 است که برای تعداد 5 مورد آنها استاندارد معادل ایرانی وجود دارد که توسط موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ترجمه شده است .

مجله روشان روز -

دوره های کهن سنگی و پارینه سنگی نشان دهنده دوره هایی است که در آن کاربرد سنگ بر فلز و دیگر مصالح مقدم می باشد. آثار خانه های از سنگ چیده شده متعلق به 7000 پیش در شمال ایران موجود می باشد. خواص عمومی و کاربری سنگها را به طور کلی از نظر منشاء تشکیل به سنگهای آذرین، رسوبی و دگرگون دسته بندی می کنند.در بررسی خواص عمومی سنگ ها مواردی مانند مقاومت در برابر کشش ، تحمل فشار ، نفوذپذیری ، انتشار امواج، پایداری و در نظر گرفتن امتداد لایه بندی و سطوح ضعیف در عملیات که باید در این مورد گفت که سنگها نوعا دارای سطوحی هستند که در آنها نیروی چسبندگی و اتصال دانه ها نسبت به لایه های دیگر کمتر و یا حداقل است. در مجموع باید مقاومت سنگ ساختمانی بدون شیار، رگه، ترک، خلل و فرج، پوسیدگی و لایه سست باشد و حتی المقدور رنگی یکنواخت داشته باشد بطور کلی سنگ طبیعی را که دارای مقاومت کافی در شرایط جوی و رنگ جالبی باشد می توان در عملیات ساختمانی و به صورت .سنگ لاشه، سنگ قواره، سنگ بادبر، سنگ پلاک، سنگ درپوش، سنگ ستون و حتی به صورت ظروف و وسایل سنگی استفاده نمود.

طرز تهیه سنگها و انواع آن قطعات بزرگ سنگی که از معدن به دست می آورند به نام « سنگ قله » معروف است. سنگ قله نباید در زیر تیغه برش خرد شود و حتی المقدور بزرگ و قابل حمل باشد سنگ قله را بوسیله دیلم، دست انفجار و یا برش از معدن جدا می کنند و بسته به نوع جنس و کاربرد آن در کارگاه بوسیله عملیات مکانیکی آماده کار می سازند. سنگهای با کاربرد خشن و بادبر را بوسیله تیشه و چکش آماده می نمایند و سنگهای تزئینی را ابتدا برش داده و در حین برش شستشو می دهند تا سنگ را شسته و خاک آن را بگیرند.
آنگاه بسته به اهمیت و مرغوبیت، آن را ساب و جلا می دهند. سنگهایی که در ساختمان بکار میروند به نامهای سنگ لاشه، سنگ قواره، سنگ بادبر و سنگ پلاک مرسوم می باشند که به شرح آنها می پردازیم:
یک ـ سنگ لاشه:سنگی است که شکل خاصی نداشته و به همان صورتی که از معدن آورده می شود بکار میرود و کاربرد آن در زیرسازی ها، پر کردن فاصله بین سنگها و کف سازی محدود می شود.
دو ـ سنگ قواره:سنگی است که از سنگ لاشه بدست می آید و در کارگاه ساختمانی با کمی تیشه کاری ابعاد منظمی یافته و دارای گوشه های معین می گردد. از سنگ قواره برای دیوارهای بادبر، جدول سازی و کف سازی هایی که نیاز به کمی نما سازی دارد استفاده می شود.
سه ـ سنگ بادبر ( مالون):سنگی است که با تیشه کاری کاملا شکل منظمی یافته و بویژه یک طرف آن شکل صاف به خود میگیرد. سنگ بادبر را در تونل سازی، پل سازی، جدول سازی، دیوارهای بادبر و غیر بادبر، سنگفرش و پله استفاده می کنند و یکی از عمده ترین کاربردهای مهندسی سنگ لاشه و مالون بویژه در نقاط کوهستانی اجرای قوسهای سنگی است که در پلها، درگاهها و طاق زیرین دالانهای سنگی مورد مصرف قرار میگیرد.
چهار ـ سنگ پلاک ( تزئیناتی):برای نما سازی در سطوح از سنگ پلاک استفاده می شود. برای تهیه سنگ پلاک، سنگ قله را در کارگاه سنگبری به ضخامتهای مورد نظر برش داده و سپس آن را تا حد جلا و آینه شدن ساب می دهند. سنگ پلاک را برای تزئینات داخل و خارج ساختمان و در نما، کف، دیوار پله، کف پنجره، کنار و زیر دیوار گچی و وسایل تزئیناتی نظیر گلدان، شمعدان، جدول و جوی و غیره استفاده می کنند.

• بر اساس وزن مخصوص : سنگهای سنگین وزن ، سنگهایی که وزن مخصوص آنها بیش از 1.8 گرم بر سانتی متر مکعب است و سنگهای سبک ، دسته‌ای از سنگها هستند که وزن مخصوص آنها کمتر از 1.8 گرم بر سانتی متر مکعب می‌باشد.

   

• بر اساس مقاومت فشاری : سنگهای سنگین که مقاومت فشاری آنها از 100تا 1000 مگا پاسکال است. و سنگهای سبک که مقاومت فشاری آنها از 4 تا 200 مگا پاسکال است.

   

• بر اساس ضریب نرم شدگی : اگر مقدار این ضریب از 0.6 تا 1 باشد از آن برای احداث ساختمان استفاده می‌شود.

سنگهای پی و دیوار

دیواره‌های سنگی

• مقاومت فشاری بین 0.4 تا 50 مگاپاسگال باشد.
• وزن مخصوص آن 0.9 تا 2.2 باشد.
• ضریب نرم شدگی آن بین 0.6 تا 0.7 باشد. و نیز سنگ هوازده نباشد.

سنگ نما و کف

• مقاومت فشاری آن بیش از 5 مگا پاسکال باشد.
• ضریب نرم شدگی بین 0.7 تا 0.9 باشد.
• نداشتن درزه و شکاف در سنگ.
• نبود کانیهای رسی و مواد قابل حل در سنگ.
• نبود حالت آلتراسیون و هوازدگی.
• داشتن رنگ مرغوب.

سنگهای قابل مصرف در راه سازی

• مقاومت فشاری بیش از 100 مگا پاسکال
• ضریب نرم شدگی بیش از 0.9
• میزان جذب آب ، کمتر از 1 درصد
• وزن مخصوص بیش از 2.3 گرم بر سانتیمتر مکعب.
• مقاومت ضربه‌ای آن 15 کیوگرم نیرو بر سانتیمتر مکعب باشد.
• نداشتن کانیهای رسی ، گچ و مواد قابل حل در آب.
• عدم آلتراسیون و هوازدگی در سنگ.

سنگهای قابل استفاده در تونلها و محیطهای آبی.

• نداشتن کانیهای رسی ، گچ و مواد محلول در آب.
• همگن بودن سنگ.
• داشتن مقاومت در برابر فشارهای بالا.

سنگهای مقاوم در برابر محلولها و حرارت

1- مقدمه

از نظر علمی، سنگ عبارتست از انبوهی از کانیهای با ترکیب شیمیایی معین و تاحدی ثابت که تشکیل یک مجموعه را می دهند . [ 1 ]

سنگهای ساختمانی به کلیه سنگهایی که در بنای ساختمان بکار می رود و سنگهایی که بصورت پلاک یا قواره استخراج می شوند اطلاق میگردد. همچنین همه سنگهایی که برای کارهای عادی بنایی بکار میرود و سنگهای تزئینی و نما و غیره را شامل میشود. سنگهای ساختمانی از تمامی سنگهای موجود رسوبی، آذرین و دگرگونی تهیه میشوند. سنگ تزئینی در ایران اصولاً به دو گروه اصلی گرانیتی و آهکی تقسیم می شوند. گروه آهکی شامل معادن تراورتن، مرمر و مرمریت می باشند. سنگ چینی وکریستال نیز جزو گروه مرمریت ها محسوب می شوند . [ 2 ]

بدلیل مزایایی که سنگهای ساختمانی طبیعی در مقابل مصالح مصنوعی مشابه، از قبیل موزائیک ها، سرامیک ها و غیره دارا می باشند، مصرف آنها در دنیا رشد روزافزونی پیدا کرده است. درگذشته به دلیل نبود امکانات، استخراج سنگ تزئینی خیلی وقتگیرو خسته کننده بود و کارایی خیلی پایینی داشت. بتدریج بکار گیری مواد ناریه مانند باروت، دینامیت و آنفو در استخراج سنگ تزئینی متداول شد. استفاده از مواد ناریه به فرایند استخراج سنگ سرعت بخشید اما مشکلاتی نیز در پی آورد. از مهمترین معایب آن می توان صدمه خوردن سنگ و اتلاف بخش قابل توجهی از آن، خطرات کار جدید تشویق کرد. با پیشرفت علم و تکنولوژی، روش های متنوعی برای استخراج سنگ تزئینی ابداع شد. از بین انواع روش های استخراج، روش برش با سیم برش الماسه مطلوب تر از بقیه شناخته شده و در اکثر معادن سنگ تزئینی جا باز کرده است.

2- لزوم رسیدگی بیشتر به معادن سنگ تزئینی

ایران به لحاظ کیفیت و میزان ذخایر سنگهای تزئینی و نما، جزء 10 کشور دارنده معادن مرغوب سنگ در جهان است. در این خصوص میزان ذخایر شناخته شده در حدود 7/3  میلیارد تن است که 3/3 میلیارد تن آن به عنوان ذخیره قطعی و بقیه به عنوان ذخیره احتمالی تلقی می گردد[ 3]. تولید سالانه سنگ تزئینی در ایران طی سال های اخیر رو به افزونی گذاشته و به میزان 7 میلیون تن بلوک استخراجی رسیده که صد البته رقم چشمگیری است. این میزان تولید به تنهایی کافی است تا ایران را به لحاظ تولید کمی ماده ی خام، همراه با دو کشور دیگر یعنی چین وایتالیا در شمار سه تولید کننده بزرگ سنگ در جهان قرار دهد و این کشور را در مقامی حتی برتر از کشورهایی نظیراسپانیا، هند یا برزیل بنشاند. طبق اطلاعات واصله از داده های آماری سالهای 80 و81، کل صادرات سنگ از ایران در حدود 200 هزار تن در سال است که کمتر از 3% کل تولید سنگهای تزئینی را شامل میشود.

یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده در بازدهی اقتصادی سنگهای تزئینی، روشها و تکنولوژی استخراج است.کشورهایی که در بازارهای جهانی از سهم عمده ای بهره مند هستند، در استخراج از تکنولوژی بالایی برخوردار میباشند. در ایران تا قبل از سال 1366 اغلب پیمانکاران توجه خاصی به نحوه استخراج نداشته و توجه خود را تنها به کم کردن هزینه و افزایش تولید معطوف می داشته اند و از آنجا که معادن سنگ تزئینی سود دهی خوبی داشته اند، سرمایه گذاران زیادی به این بخش از معادن جلب گردیدند، بدون اینکه تجربه خاصی داشته باشند. درسال 1366 شورای هماهنگی سنگهای تزئینی تغییر روش استخراج در معادن سنگ تزئینی را از انفجاری به روشهای جدید در برنامه کارخود قرار داد و در دومین سمپوزیوم معدنکاری در کرمان، بهره برداری از معادن جدید را منوط به استفاده از روشهای استخراج بدون مواد ناریه کرد . [ 4 ]

امروزه کارشناسان اقتصادی بر این اعتقاد هستند که برای تحکیم پایه های مطمئن در کشور، کاهش اتکا به درآمد ارزی حاصل از صادرات نفت و رشد صادرات غیر نفتی، از کارهای حیاتی و ضروری در این برهه زمان از تاریخ کشور است . [ 5 ]

رشد روز افزون مصرف و نیاز کشور به پشتوانه های ارزی بغیر از نفت ایجاب می کند که بر میزان استخراج سنگهای ساختمانی افزوده شود و البته این استخراج باید به گونه ای صورت پذیرد که کمترین لطمه و خسارت به سنگ وارد آمده،‌تولید با حداقل هزینه و بیشترین بازده همراه باشد . [ 6 ]

روش استخراج با توجه به خصوصیات فیزیکی، مکانیکی و بافت شناسی سنگ، ساختـــار زمین شناسی سنگ، قابلیت استخراج بلوک، مقدارتولید و غیره تعیین میشود. درحال حاضر استخراج 80 درصد معادن سنگ تزئینی مرمریت ایران با سیم برش الماسه صورت می گیرد . [ 7 ]

با توجه به حجم وسیع کاربرد سیم برش الماسه و از طرفی آمار حوادث و مشکلات در معادن سنگ تزئینی، مطالعه و تحقیق پیرامون افزایش ایمنی و راندمان سیم برش الماسه ضروری است.

3- بررسی موضوعی استخراج به روش سیم برش الماسه

در این روش ابتدا در امتداد اضلاع مکعب مستطیلی که بلوک مورد نظر را تشکیل می دهد، ‌چالهای عمودی و افقی با قطر 3 الی 8 اینچ، متناسب با سطحی که قرار است بریده شود، عبود داده میشود [ 8 ] .سپس دو سر سیم در داخل دستگاه برش به یکدیگر متصل شده و با چرخش سیم، فرایند برش صورت میگیرد.

در عملیات برش، برای جلوگیری از اثر نیروی جاذبه، ابتدا زیر بری صورت میگیرد و سپس برش عمودی انجام می شود. اولین گام برای برش عمودی، حفر دوگمانه است که همدیگر را با زاویه 90 درجه قطع کنند. سپس سیم الماسه از این گمانه ها رد شده ودور پولی بسته می شود به طوری که یک حلقه بسته تشکیل می دهد. ماشین برش سیم الماسه روی یک ریل نصب میشود به طوریکه با پیشرفت عمل برش، ماشین عقب رفته و کشش لازم برای سیم ایجاد میشود. آب در جهت چرخش سیم جریان دارد و وظیفه خنک کردن سیم وهمچنین خروج مرده های سنگ از شکاف را بر عهده دارد. به طور ساده سیم الماسه یک کابل فولادی است که سگمنت های کوچک حاوی مواد ساینده از جنس الماسی صنعتی روی آن نصب شده اند و در بین سگمنت ها فنر و برش قرار گرفته است.

قطر کابل فولادی معمولاً 5 میلی متر است و سگمنت نیز دارای قطر خارجی 10 میلی متر و طول 6 میلی متر هستند در حالیکه فاصله بین سگمنت ها 20 میلی متر است. استفاده از تکنولوژی سیم برش الماسه به دلیل مزیت های آن نسبت به دیگر روشها در سرتاسر جهان توسعه یافته است . [ 9 ]

4- پارامتر های مؤثر در کارایی استخراج با روش سیم برش الماسه:

نکته مهم دراستفاده بهینه از سیم الماسه، تولید بلوکهایی با حداقل هزینه توسط تعدیل پارامترهای مؤثر در برش مؤثر است. چندین پارامتر در عملیات برش با سیم الماسه تأثیرگذار هستند که به طور کلی به دو دسته پارامتر های غیر قابل کنترل و پارامترهای نسبتاً قابل کنترل تقسیم بندی میشوند. پارامترهای غیر قابل کنترل از جمله خصوصیات فیزیکی مکانیکی و بافتی سنگ،‌ قبل از عملیات برش باید تعیین شود. بعد از تعیین پارامترهای غیر قابل کنترل، ‌یک فرآیند برش خوب با تعدیل پارامترهای به طور جزئی قابل کنترل، قابل دسترسی خواهد بود.این پارامترها به طور مختصر در جدول (1 ) آورده شده اند .

جدول1- پارامترهای مؤثر درکارایی برش با سیم برش الماسه

با افزایش سایش سگمنت ها، نرخ برش وکارایی سیم کاهش می یابد و هزینه عملیات افزایش خواهد یافت. مهمترین موضوع در کار با سیم برش الماسه، تعیین شرایط عملیات به طوری است که سایش به حداقل و کارایی به حداکثر برسد . [ 11 ]

5- روش تحلیل ریسک در ارزیابی ایمنی

ریسک بعنوان بزرگی یا اندازه خطر یا حادثه، تعریف میشود. اگربتوانیم ریسک را کم کنیم، در آن صورت خواهیم توانست خطر را ارزیابی کرده و خطرهای موجود را بر حسب اهمیت و اندازه آنها درجه بندی کنیم. با انجام این کار، ‌خواهیم توانست که خطرات جزئی را تشخیص دهیم، آنها را قبول کنیم و در نهایت ریسک های مختلف را بر حسب اندازه آنها درجه بندی کنیم. برای محاسبه میزان ریسک یک حادثه، ارزیابی شانس (یا احتمال) بروز حادثه و نتایج آن در صورت بروز چنین حادثه ای، لازم است. نتایج حاصل از بروز یک حادثه، میزان خسارتی است که در نتیجه بروز آن وارد میشود. بنابراین ترکیب احتمال و نتیجه حادثه،‌نشان دهنده میزان ریسک است. برای بدست آوردن نتایج یک حادثه، شخص مسئول ابتدا باید بتواند بروز آن حادثه را تصور کند و سپس صدمات یا نتایج ناشی از بروز آن را تخمین بزند. برای ارزیابی میزان ریسک، محاسبه احتمالات با روشهای آماری ضروری نیست. در اکثر حالات قادر به محاسبه احتمال آماری نیستیم چون تعداد بیش از حدی متغیر وجود دارد. در اکثر کاربردهای معدنی، آنچه که مهم است وضعیت احتمال نسبی است زیرا که در بیشتر موارد، مقایسه ریسک های مختلف مورد سئوال است نه محاسبه کمی آنها. حذف کامل ریسک در معدن ممکن نیست لذا باید آن را کنترل کرد. این کار بوسیله تشخیص پرخطرترین کارها و کاستن از میزان ریسک آنها تا حد قابل قبول انجام میشود با این ترتیب، پیشرفت های تدریجی در ایمنی معدن، امکان پذیر می شود . [ 12 ]

6- بهره گیری از تحلیل ریسک در ایمنی معادن سنگ تزئینی

6-1- توصیف معدن

 معادن سنگ تزئینی بازدید شده اکثراً سنگ نرم از نوع مرمریت، تراورتن و چینی بوده و استخراج در این معادن به کمک سیم برش الماسه و جابجائی بلوک سنگها و حمل آنها به کمک بولدوزر و لودر و تریلی و بازکردن سینه کار جدید بصورت آتشباری کنترل شده انجام میشود.برای بارگیری کوپ سنگهای استخراج شده، سکوهایی ساخته میشود که به آن سدّه بارگیری میگویند، و بارگیری بصورت هل دادن بلوک سنگ بر روی تریلی به کمک بولدوزر انجام میشود.در مواقعی که عمق معدن افزایش پیدا کرده، بارگیری از طریق ساخت سده، اقتصادی و مناسب نبوده و از جرثقیل معدنی استفاده میشود.

در جدول شماره (2)، عنوان و شرح حوادث رخ داده در معادن سنگ تزئینی بازدید شده آورده شده است. سپس در دو جدول جداگانه، میزان ریسک و راهکار تعدیل ریسک بیان شده است.

جدول 2- ثبت لیست حوادث

6-2- روش محاسبه ریسک

میزان ریسک به طور معمول از رابطه زیرمحاسبه میشود

_n

T_x=∑W_iP_i

_i=1

میزان ریسک، W_i ضریب وزنی مربوط به هر پیشامد خاص یا میزان خسارت (0-100)،P_i  احتمال وقوع هر پیشامد ( 0-1 ) البته شرط زیر باید برقرار باشد :                                                                

_n                      

∑W_i = 100

_i=1                    

6-3- محدودیت های تحقیق

به دلیل نبودن اطلاعات آماری دقیق، احتمال ها و تعیین میزان خسارت صرفاً نتیجه پرسش از پرسنل معادن سنگ تزئینی بازدید شده است.

جدول3-  ثبت ریسک

جدول 4- تعدیل ریسک

7- نتیجه گیری

با توجه به کیفیت و میزان ذخائر سنگهای تزئینی و نما و همچنین تولید سالانه سنگهای تزئینی در ایران، لزوم رسیدگی بیشتر به معادن سنگ تزئینی از اهمیت زیادی برخوردار است. یکی از مهمترین عوامل تعین کننده در بازدهی اقتصادی سنگهای تزئینی، روشها و تکنولوژی استخراج است. روش استخراج با توجه به خصوصیات فیزیکی، مکانیکی و بافت شناسی سنگ، ساختار زمین شناسی سنگ، قابلیت استخراج بلوک، مقدار تولید و غیره تعیین می شود. پارامترهای موثر در استخراج با سیم برش الماسه به دو دسته پارامترهای غیرقابل کنترل که مربوط به خصوصیات سنگ می شود و پارامترهای نسبتا قابل کنترل تقسیم می گردد که در ارتباط با خصوصیات ماشین برش و خصوصیات عملیات است. در بهره گیری از تحلیل ریسک در ایمنی معادن سنگ تزئینی، پس از تعیین میزان احتمال و خسارت و درنتیجه به دست آوردن میزان ریسک، مناطق و عملیات پرخطر شناسایی شد. از طریق اجرا و برخورد منطقی و نظامدار برای تشخیص شرایط خطرناک، پیش بینی نتایج حوادث تا حدود معقول دقت، امکان پذیر است و این حدود به عنوان یک راهنما برای مدیریت و کنترل ایمنی در معادن کافی است. از طرفی میزان ریسک به نوعی حوادث را الویت بندی می کند بنابراین محاسبه میزان ریسک بسیار حائذ اهمیت می باشد. همانطور که ملاحظه شد پس از ارائه راهکارهای تعدیل ریسک، از میزان ریسک حوادث کاسته شد و بدین ترتیب، پیشرفتهای تدریجی در ایمنی معدن امکان پذیر شد.

8- تقدیر و تشکر

نویسندگان مراتب تشکرو قدردانی خود را از مسئولین و کارشناسان محترم مجتمع معادن دهبید، نی ریز، لایبید، محلات، قدمگاه(چینی سیرجان) و شرکت سنگ تریمو و کلیه عزیزانی که به نحوی در روند تحقیق و تهیه مقاله یاری نمودند اعلام می دارند

منابع و ماخذ: 

1- حجازی، مجتبی، 1374، "شناخت سنگ تزئینی"،‌چاپ اول، نشر آینه کتاب، 534 ص

 2-توکلی راد، اکبر و ابراهیمی، خسرو، 1381،"مطالعات مقدماتی ایجاد شهرک فرآوری سنگهای تزئینی در استان خراسان"،‌طرح تحقیقات صنعتی، آموزشی و اطلاع رسانی، وزارت صنایع و معادن.

 3- فهیمی فر، جمشید، 1376،" بازار جهانی سنگهای تزئینی و سهم صادرات ایران"، مؤسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی.

 4- فهیمی فر، جمشید، 1381، "بررسی توان رقابتی واحدهای فرآوری سنگهای ساختمانی و تزئینی در بازارهای جهانی"، گزارش مرحله دوم و سوم، طرح تحقیقات صنعتی، آموزشی و اطلاع رسانی، وزارت صنایع و معادن، ‌ص.

 5- گشتاسبی، کامران و فضلیان، عباس، 1383، "تعیین خواص فیزیکی و مکانیکی سنگهای تزئینی نرم و رقابت پذیر در ایران"، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده فنی، گروه مهندسی معدن.

 6- صفائی، سعید، 1367، "بررسی امکان استفاده بهتر از مواد منفجره در معادن سنگ تزئینی"، مجموعه مقالات اولین سمینار سنگهای ساختمانی، تهران،‌ص.

 7- کاتالوگ شرکت الماس برش آریا، 1384 .

  8- تبیان، احمد و همکاران، 1370،"سنگهای تزئینی و نما"، چاپ اول، وزارت معادن و فلزات، معاونت اکتشافی و معدنی،‌ص.

 9- Filgueira, M., Pinatti, D.G., 2005,” In situ diamond wires:

 Diameter determination of the external cutting rope” Int. J. Rock Mech, Min. sci, 23:85-20 pp.

 10-www.trentec.com

 11- ozcelik, Y., Pola, E., Bayram, F., Ay, A.M., 2004, “investigation of the effects of tentural properties of marble cutting with Diamond wire”, Int. J. Rock Mech, Min. sci, 41:1-7 pp.

 12-  مدنی، حسن و همکاران، 1373، "بازرسی در معادن"، چاپ اول، موسسه آموزشی پژوهشی وزارت معادن و فلزات، 74ص

سنگ - مجله روشان روز -

میثم مختاری –محمد کاظمیان فر –محمد حسین خسروی

احمد کریمی ̨ مدیر عامل صنایع سنگ نگین حدود بیست سال است که در گیر تولید و فرآوری سنگ در مجموعه ای با قدمت 40 سال می باشد اما بر خلاف درگیریهای کاری در رشته  اقتصاد و بازرگانی بحصیل نموده و از مدرک کارشیاسی خود در زمینه صادرات سنگ به کشورهای مختلف بازرگانی استفاده می نمایر و او از مدیرانی است که گفته می شود در خصوص صادرات سنگ روش های خاص خودش را دارد و بسیار موفق بوده است . به همین منظور گفت و گویی با وی انجام شده که از نگاه خوانندگان محترم می گذرد .

گفته می شود شما روش خاصی را در خصوص  صادرات سنگ به اجرا در آورده اید . اطفا در این خصوص توضیح دهید .

من فکر می کنم به جای روش خاص بهتر باشد عبارت پیگیری و همت خاص را جایگزین کنیم با یک بررسی اجمالی متوجه می شویم که کشور ایران یکی از غنی ترین کشورهای جهان از نظر تنوع سنگ های معدنی می باشد که خریداران زیادی در دنیا دارد و حتی به نظر من می تواند با صنعت عفت برابری نمایر . ولی متاسفانه در سالهای اخیر همه به سمت صادرات کوپ سنگ هجوم آورده اند . به صورتی که در صادرات کوپ جزء 5 کشور اول و در صادرات سنگ بریده جزء 5 کشور آخر از بین کشورهای جهان می باشیم و این در حالی است که در صورت فرآوری همین مقدار کوپ در کشور خودمان علاوه بر ارزش افزوده چندین برابر ̨باعث بر طرف شدن مشکل بیکاری در سطح بسیار وسیعی خواهد شد .

در حال حاضر بهترین تراورتن و مرمریت ایران در کشورهای دیگر فرآوری شده و با نام آن کشورها به قیمت های بسیار بالا فروخته می شود .

به هر حال کاری که ما انجام داده ایم این است که سعی کرده ایم با استفاده از تکنولوژی و ماشین آلات ساخت داخل کشور اقدام به صادرات سنگ به اکثر کشورهای دنیا از جمله امریکا ̨انگلیس ̨ایتالیا ̨ژاپن ̨استرالیا ̨یونان و ... نماییم .

به نظر من ماشین آلات 30% از پروسه تولیر و صادرات را انجام می دهد و موضوعات مهمتر عبارتند از صداقت و تعهد در قبال مشتری ̨رعایت استانداردهای جهانی ̨بسته بندی استاندارد و آشنا بودن با فرهنگ صادرات . در صورتی که یک کارخانه همه این شرایط را توام با هم داشته باشد باید مطمئن باشد که در امر صادرات موفق خواهد شد .

صادرات چه جذابیتی برای شما دارد ؟

به نظر من جذابیت صادرات در دو بخش خلاصه می شود :

1- اشباع بازار داخلی از تولید که به نظر من هر شرکت پویائی را به صورت اتوماتیک وادار به پیدا کردن بازارهای جدید می کند.

2- مطرح کردن و زنده کردننام صنعت سنگ ایران به معنای واقعی خودش وظیفه تک تک ما دست اندرکاران صنعت سنگ می باشد . اگر بخواهیم خیلی بلند پروازی نکنیم و خودمان را با کشور ایتالیا در صنعت سنگ مقایسه کنیم ̨شایر بهتر باشد لااقل با کشور ترکیه که حدود 5 سال است در صنعت سنگ مطرح شده است مقایسه ای را انجام دهیم . ما در استان اصفهان بیش از 1700 واحد سنگبری داریم در حالیکه در کل کشور ترکیه 1500 واحد سنگبری فعالیت دارند . قدمت ما در تولید سنگ هم بسنار زیادتر از ترکیه می باشد . همچنین قیمت کوپ هم در ایران کمتر از تزکیه است . حال چرا ما با این شرایط نمی توانیم با آنها رقابت کنیم را نمی دانم ؟

البته آن چیزی که به ذهن من می رسد فقط بر میگردد به :

1- قوانین فعلی وزارت کار

2- سیتم بانکی کشور

3- سیاستها و روشهای دولت که ظاهرا به نفع صادر کننده است ولی در عمل توان صادر کننده را گرفته است .

چرا با توجه به وجود سنگبری های فراوان در کشور بازهم کوپ را صادر می کنیم ؟

به نظر اینجانب این امر به سیاست و هدفهای دولت در زمینه صادرات بر می گردد.

در بعضی کشورها دولت با اجرای سیاستهای خاص صادرات را به صورت هدفمند کنترل می کند متاسفانه در کشور ما هدف دولت فقط افزایش حجمی و مبلغی صادرات است . به عبارت دیگر به کمیت پرداخته می شود نه به کیفیت . همچنین در بعضی از کشورها به واردات سنگ بریده عوارض بسیار بالائی تعلق می گیرد ولی در مقابل واردات کوپ و مواد خام از هر گونه مالیات معاف است که این خود باعث ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی می شود . این در حالی است که در کشور ما صادرات کوپ خام و سنگ بریده هر دو در یک سطح قرار دارند .

معادن مرمریت و تراورتن کشور ما در دنیا بی نظیر می باشد ولی متاسفانه اکثر کوپ های سالم و دارای کیفیت به کشو های دیگر صادر شده و با نام همان کشورها به عروش می رسد و همه ساله معروفیت و نام آن کشورها در صنعتتسنگ بزرگ شده و نام ایران که منشاء اصلی این تولیدات است در سطح اولیه باقی می ماند یعنی به عبارت دیگر ما با دست خودمان باعث نابودی صنعت سنگ کشور و باعث ترقی و پیشرفت کسورهایی مانند ایتالیا و چین شده ایم .

به هر حال با توجه به اینکه طی چند سال گذشته کارخانجات مدرن و جدیدی با استفاده از ماشین آلات خارجی و با استفاده از وام های محتلف در کشور ساخته شده است . در حال حاضر نیز امکان تولید و فرآوری سنگ های معدنی در داخل ایران وجود دارد امیدواریم دولت هم همکاری لازم را در زمینه کنترل صادرات کوپ انجام داده تا امکان معرفی سنگ بریده شده ایران آنگونه که شایسته کشور است ̨پدید آید .

بیماری های ناشی از آلودگی در معادن

لزوما تامین ایمنی و بهداشت در معادن کشور یک مساله حیاتی است که علاوه بر تصمین سلامت انسان ها در افزایش بهره وری کار در معادن کشود نیز بسیار حائز اهمیت است مجید پور مقدم که امسال از سوی وزارت صنایع به عنوان پزوهشگر نمونه معرفی شده است در جدول زیر فهرست بیماری های ناشی از آلودگی های معادن را به صورت موجز در عین حال مفید توصیح داده است .

منابع :

1- مطالعه پژوهشی بیماریهای عفونی : دکتر علی پور مقدم

2- شرایط بحرانی : دکتر حمید طراوتی –دکتر فرزانه بهار

صحنه تجارت الکترونیکی و اینترنتی و جاانگاه صنعت سنگ ایران در عرصه تجارت الکترونیک

زین العابدین نجفی تبریزی ( نایب رییس هیئت مدیره و دبیر انجمن سنگ ایران )

در چند سال گذشته و به ویژه در نخستین شماره های خبرنامه داخلی انجمن سنگ ایران چندین مقاله درباره تجارت الکترونیک و استفاده از شبکه جهانی اینترنت در مبادلات تجاری برای اطلاع خونندگان و اعضای محترم انجمن به چاپ رسید . در این مقاله قصد داریم یک بار دیگر توجه تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در امور معادن ̨کارخانجات فرآوری و بازرگانان سنگ های تزئینی را به مقوله تجارت الکترونیک جلب کنیم . این نکته از آن رو حائز اهمیت است که دولت نیز در جهت عملیاتی کردن تجارت الکترونیک با جدیت وارد صحنه شده و در عرض یک سال گذشته اقداماتی نیز به عمل آورده است تا این نوع از تجارت در کشور فعال شود . اما جالب اینجا است که در این زمینه نیز مانند بسیاری موارد دیگر آمار و اطلاعات دقیق وجود ندارد . با وجود این زمانی که وارد شبکه جهانی اینترنت می شوید انواع و اقسام فروشکاه هایی را می یابید که کالاهای گوناگونی را برای مبادله عرضه کرده اند . برآورد بعضی از جراید نشان می دهد در حال حاضر حدود چندین هزار فروشگاه الکترونیک توسط ایرانیان در اینترنت راه اندازی شده و مشخص نیست اما گویا مسئولان ذیربط در صدد جمع آوری آمار و اطلاعات مربوطه می باشند .

آن چه مسلم است هزینه راه اندازی یک فروشگاه تجاری و یا تبلیغات اینترنتی به هیچوجه با راه اندازی فروشگاه های سنتی قابل مقایسه نیست . به عبارت دیگر با مبالغی به مراتب کمتر می توان در اینترنت حضوری فعالیت داشت و انواع کالاها را برای خرید و فروش عرضه کرد . این در حالی است که موضوع تجارت الکترونیک تا چند سال قبل فقط در سخندانی ها همایش ها و مقالات ( نظیر آن چه در ابتدا ذکر شد ) مطرح می شد . اگرچه تجارت الکترونیک امروزه به صورت عملی در آمده است اما انکار نمی توان کرد که از یک سو نیازمند توسعه و از سوی دیگر نیازمند فرهنگ سازی است .

اکنون بر نیت مقوله تجارت و اقتصاد اینترنتی را در بعضی از نقاط دیگر جهان به طور خلاصه مرور کنیم :

­        حدود 15 سال از فراگیر شدن شبکه جهنی اینترنت در کشورهای توسعه یافته می گذرد . عمر اسن پدیده در کشور ما کمتر از 10 سال است هر چند که در همین مدت رشد آن چشمگیر بوده است .

­        امروزه در جهان حدود یک میلیارد کاربر اینترنت وجود دارد که بیشترین تعداد آن ̨یعنی 175 میلیون نفر ̨در امریکا هستند . برخی آمار و اطلاعات تعداد کاربران ایرانی را حدود 11 تا 15 میلیون نفر برآورد کنند .

­        استفاده از اینترنت و بازاریابی اینترنتی یکی از مسائل عمده و اصلی سازمان های بزرگ و کوچک تجاری و غیر تجاری در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است ̨که در راستای تبدیل بازاریابی سنتی به بازاریابی نوین مطرح می باشد .

­        در کشور ما پدیده اینترنت و تبلیغات اینترنتی برای بسیاری از مدیران و صاحبان تجارت و صنعت ( خصوصا در صنایع سنگ )به اندازه کافی سناخته شده و قابل اعتماد نیست و آنان در این زمینه حاضر به سرمایه گذاری نیستند . این در حالی است که براساس پاره ای برآورد ها هزینه تبلیغات در ایران سالانه حدود یک میلیارد دلار می باشد که عمدتا از طریق رادیو و تلویزیون انجام می گیرد .

­        بر اساس بررسی های هفته نامه " عصر ارتباط " هزینه راه اندازی یک فروشگاه اینترنتی حدود 120 هزار تومان است در حالی که در شرایط برابر حداقل سرمایه برای راه اندازی و تاسیس یک فروشگاه و یا واحد صیعتی فیزیکی تقریبا معادل 60 میلیون تومان است . همچنین گران ترین سایت طراحی شده برای یک فروشگاه در ایران در حدود 22 میلیون تومان برآورد شده است .

غرض از طرح موارد فوق صرفا اشاره به چند سرفصل در مبحث تارت وتبلیغات اینترنتی بود . اما خوانندگان باید توجه داشته باشند که جهان امروز به سرعت در حال تغییر است و ما نیز ناگزیریم روش های جدید را به کار بندیم . اکنون با وجود شبکه جهانی اینترنت و فن آوری ارتباطاتی الکترونیکی ̨تجارت سنتی جایگاه گذشته را در صحنه بین المللی از رست داده و اصئلا گستردگی ارتباطات به حدی است که معنای زمان و مکان به میزای زیادی در فعالیت های بازرگانی کم رنگ شده و حتی در مواردی معنای خود را از دست داده است .

بنابراین ضروری است که تولید کنندگان بخش های مختلف صنعت سنگ با توجه به فضای جدید برای پیشرفت هر چه بیشتر جنبه های تجاری و بازرگانی فعالیت های خود ̨بکوشند و با نگاه جدید به مسائل تجاری شرکت هود را با شیوه های نوین تجهیز نموده و موضوع تجارت و تبلیغات الکترونیک را با راه اندازی سایتهای مناسب در دستور کار هود قرار دهند . اگر چه در شماره های بعدی باز هم به این موضوع خواهیم پرداخت اما در اینجا به طور خلاصه به طرح چند سوال بسنده می کنیم :

1.       به چه میزان با مفاهیم تجارت الکترونیک آشنایی دارید و برای آگاهی از این مفاهیم چه کرده اید ؟

2.       آیا تصمیم گرفته اید تا با راه اندازی یک سایت مناسب ̨در امور بازرگانی و تجاری از اینترنت بهره بگیرید ؟

3.       به نظر شما انجام تغییرات منطبق با فی آوری های جدید و تبلیغات و بازاریابی های اینترنتی و به عبارتی تحول در نگرش های سنتی در امور بازرگانی و خصوصا تجارت بین المللی معادن ̨تا چه اندازه حائز اهمیت است ؟

در پایان توجه شما را به نظرات دادستان محترم کل کشور در زمینه جلب اعتماد بین المللی و ارتقا سطح کیفی کالاها و خدمات داخلی ̨که خود یکی دیگر از نیازهای خضور در بازار تجارت الکترونیک است ̨جلب می کنیم :

به گزارش روابط عمومی دادستانی کل کشور ̨آیت اله قرباتعلی دری نجف آبادی در همایش اخلاق در بازاریابی جهانی ̨با اشاره به گتره مناسبات جهان امروز و افزایش دامنه تعاملات اقتصادی به واسطه ابزارهای ارتباطاتی گفت : ما باید با استفاده از تمامی ظرفیت های ارتباطی دنیای معاصر ̨تلاش مجدانه ای برای معرفی محصولات خود و گسترش صادرات به واسطه بازاریابی مناسب و ارائه محصولات و خدمات متناسب با استانداردهای کیفیتی روز دنیا داشته باشیم .

دری نجف آبادی تصریح کرد : با گسترش تجارت در شبکه جهانی اینترنت و افزایش روند تعاملات در این بستر گسترده ̨ایران مس توواند با پتانسیل های بالایی که در عرصه های تولید علم و صنعت و خدمات و عرصه های مختلف دیگر دارد ̨جایگاه عظیمی را در تجارت الکترونیک به خود اهتصاص دهد . وی افزود : حیضور فعالانه و هدفمند در شبکه جهانی اینترنت ̨استفاده از این فرصت مغتنم ̨رعایت ضوابط و قواعد تجارت الکترونیک در بازارهای مجازی دنیا و ملحوظ نمودن ساز و کار روز آمد حضور در این عرصه ̨ایران را به یک قطب توانمند تجاری بدل خواهد کرد . دادستان کل کشور گفت : مقتضی است مسئولان امر از این فرصت حداکثر استفاده را ببرند و تولیدکنندگان خدمات از این بازار عظیم غفلت نکنند . وی ̨بر حجضور رقابتی مبتنی بر صدافت و اخلاق در عرصه تجارت الکترونیک و بازاریابی جهانی تاکید کرد و اظهار داشت : کارگزاران و تلاشگران عرصه تازاریابی جهانی باید در راستای جلب اتماد بین المللی نسبت به خدمات و محصولات ایرانی اهتمام ورزند .

سنگ - مجله روشان روز