عواملی که منجر به مرگ، صدمات جدی و یا معلول شدن معدنچیان شده اند، می توانند ریشه در مسائل بهداشتی هم داشته باشند از جمله این عوامل می توان به گرد و غبار، گازهای معدن و سرو صدا و غیره اشاره کرد که تأثیر آهسته و کند آنها در ابتدای کار قابل تشخیص نیست و قربانی به تدریج خود را با سیستم شنوایی و تنفسی معیوب یا بینایی وفق می دهد ، بنابراین مادامی که این صدمات پیشرفت نکرده و یا دید و سیستم شنوایی وی توسط پزشک معاینه نشده است ، خود بیمار متوجه نخواهد شد . در تمام موارد ، صدمات وارده قابل جبران نیست و در مورد خسارات ناشی از گرد و غبار حتی اگر محل کار بیمار از محیط پرگرد وغبار تغییر کند ممکن است وضعیت بدتر هم بشود بطور مثال می توان سرطان ریه ، مزوتلیوما ، سرطان مثانه ، بیماری لوسمی ، سرطان خون ، تالکوز ، برونشیت مزمن،  اختلالات دستگاه عصبی ، نارسایی کلیه .... عواملی که منجر به مرگ، صدمات جدی و یا معلول شدن معدنچیان شده اند، می توانند ریشه در مسائل بهداشتی هم داشته باشند از جمله این عوامل می توان به گرد و غبار، گازهای معدن و سرو صدا و غیره اشاره کرد که تأثیر آهسته و کند آنها در ابتدای کار قابل تشخیص نیست و قربانی به تدریج خود را با سیستم شنوایی و تنفسی معیوب یا بینایی وفق می دهد ، بنابراین مادامی که این صدمات پیشرفت نکرده و یا دید و سیستم شنوایی وی توسط پزشک معاینه نشده است ، خود بیمار متوجه نخواهد شد . در تمام موارد ، صدمات وارده قابل جبران نیست و در مورد خسارات ناشی از گرد و غبار حتی اگر محل کار بیمار از محیط پرگرد وغبار تغییر کند ممکن است وضعیت بدتر هم بشود بطور مثال می توان سرطان ریه ، مزوتلیوما ، سرطان مثانه ، بیماری لوسمی ، سرطان خون ، تالکوز ، برونشیت مزمن،  اختلالات دستگاه عصبی ، نارسایی کلیه ،‌صدمه دیدن عملکرد دستگاه تولید مثل در مردان و غیره را نام برد که مصداق کارگرانی می باشد که با تالک ،‌آزبست یا پنبه نسوز ، سرب ، ‌گرد ذرات زغال سنگ و در معرض گرد و غبار و غیره قرار دارند . بیماری های ذکر شده که به عبارتی می توان آنها را بیماری های شغلی نام نهاد معمولا"کمتر از واقع تشخیص داده  می شوند و گاهی اوقات اغلب آنها از نظر بالینی و آزمایشگاهی با سایر بیماری های مزمن که علت های غیرشغلی دارند ، قابل تفکیک نیستند . مثلا" سرطان ریه ای که در اثر آزبستوز (پنبه نسوز) ایجاد می شوند از نظر بالینی و از نظر آسیب شناسی کاملا" شبیه سرطان   ریه ای است که در اثر سیگار ایجاد شده است ودر برخی موارد نادر رابطه علی بین تماس شغلی و بیماری ایجاد شده را می توان از روی علائم بالینی تشخیص داد . بالاخره تشخیص کمتر از واقع بیماری های شغلی ، ‌منعکس کننده لزوم برگزاری بیشتر دوره های آموزشی بهداشتی در زمینه طب شغلی است .

بنابراین یکی از مسائلی که پزشکان با آن روبه رو هستند  تشخیص صحیح بیماری های ناشی از آلودگی های معادن در معدنچیان می باشد که این تشخیص نه تنها به درمان و در صورت نیاز ، جبران خسارت بیماران مربوطه کمک می کند بلکه هشداری است به مقامات بهداشتی برای پیشگیری از بروز بیماری های مشابه در بیمارانی که در تماس با همان ماده قرار دارند. جدول ذیل اشاره به نام وعامل بیماری ها و نوع معدن و کارگاه معدنی دارد که به صورت مختصر ارائه شده است :

سیلیکوز

سیلیس(SiO2)

معادن سیلیس، کارگاه شن شویی، صنایع فلزی وسرامیک وکارخانه های سیمان
تالکوز(Talcosis)
تالک
معادن تالک، صنایع فرآوری تالک
برنشیت و پنومونی (ذات الریه) و آسم (التهاب مجاری تنفسی)
دی اکسید گوگرد
(SO2) وآلاینده های جوی
معادن زغال سنگ و معادن بیتومین و مخازن نفتی
تنگی برونش ها (گرفتگی راه های تنفسی)
اکسیدهای سولفور
(SOX)
معادن زغال سنگ، نیروگاه هایی که با سوخت زغال کار می کنند و معادن بیتومین (قیرهای طبیعی)
خیز ریوی (تورم راه های تنفسی) Pulmonary edeme
اکسیدهای نیترو‍ژن
(NOx)‍‍
خروج از وسایل موتوری در معادن، نیروگاه هایی که با سوخت فسیلی کار می کنند
سرطان ریه
هیدروکربن های چند حلقه ای معطر
خروج گاز و دود از موتورهای دیزلی موجود در معادن، دود سیگار
آسم و آماس(التهاب و آلرزی بینی) Asthma Rhinits
مواد آلرژی زا
گرد وغبار موجود در معادن و معادن گچ
انسداد مزمن راههای هوایی
SO2
معادن زغال سنگ و معادن بیتومین و مخازن نفتی
التهاب مجرای تنفسی فوقانی(بینی)
افزایش غلظت ازن
مناطق جنوبی در معادن درتابستان ها و هوای گرم
هیپوکسی(Hypoxemia) و بیماری آرتریواسکلروتیک قلب، کم خونی و هموگلوبینوپاتی، انسداد مزمن ریوی، ترومبوآمبولیسم
CO و ترکیب مونواکسید کربن با هموگلوبین(COHb)
خروج گاز CO از وسایل موتوری و ماشین آلات موجود در معادن
اختلال دستگاه قلب عروق و دستگاه عصبی
دی اکسید کربن
(CO2)
در کلیه معادنی که تهویه ندارند
متهموگلوبینمی(Methemoglobinemia)، نیتروزامین ها(nitrosamines) با علائم کبودی لب ها و پوست
نیترات یا نیتریت
هنگامی که میزان نیتریت یا نیترات موجود در آب آشامیدنی معادن بیش از 10 میلی گرم درلیتر باشد
پیگمانتاسیون غیرطبیعی پوست، هیپرکراتوزیس، احتقان مزمن بینی، دردهای شکمی، مزمن قلبی، پای سیاه(black foot)، گانگرن(قانقاریای)اندام های انتهایی، سرطان پوست، ریه ها، غدد لنفاوی، مغز استخوان، مثانه، کلیه و کبد و پروستات که با آرسنیک در تماس هستند .
آرسنیک
معادن طلا که در اثر آتشباری و انفجار، آرسنیک از گوگرد جدا میشود و به صورت آزاد وجود دارد. همچنین در معادن زرنیخ و رآلگار به صورت سیانور
اختلال های ذهنی، اتاکسی(عدم تعادل)اختلال در راه رفتن، در تکلم ، محدود شدن میدان بینایی و اختلال در جویدن و بلع
جیوه
در معادن و مناطقی که ماده معدنی سینابر با آتشباری استخراج میشود
کرامپ و درد شکم، اسهال، بیماری های کلیه، سرطان پروستات
کادمیوم
در اثر نفوذ کادمیوم در آبهای آشامیدنی معادن
سرطان ریه
ذرات کربن
خروج گاز از موتور دیزلی
آزبستورین و نئوپلاسم های نای، برونش و شش، مزوتلیوما(Mesothelioma)
الیاف آزبست
معادن آزبست(پنبه کوهی)
نئوپلاسم بدخیم مثانه(سرطان بدخیم مثانه)
مواد و ذرات منتشر شده از کوره زغال کک
کارگران واحدهای فرآوری و کوره زغال
نئوپلاسم بدخیم مثانه و نای و برونش و شش
ذرات رادون
تماس مستقیم معدنکاران با مواد رادیواکتیویته
کم خونی آپلاستیک(کم خونی که منشأ مغز استخوان دارد)
تی . ان . تی
(T.N.T)
تولید مواد منفجره
گرانولوسیتوز(کاهش سیستم دفاعی بدن)
فسفر
معادن فسفات P2O5و صنایع تولید مواد منفجره
آنسفالیت سمی التهاب بافت مغزToxic encephalitis
سرب
کارخانه های فرآوری سرب و ریخته گری
پارکینسون
منگنز
منگنز
بیماری های شغلی
گرد زغال
معادن زغال سنگ و بیتومین
تأثیر سروصدا بر گوش داخلی
سروصدای زیاد
آلودگی های صوتی در معادن
مزوتلیوما(سرطان پرده پوشاننده ریه)
عناصر سمی
لباس های آلوده کارگران معدنی در معادن سرب
اختلالات دستگاه عصبی
حلال ها
کارگران معدنی که با حلال ها سروکار دارند
سرطان مثانه
رنگ
کارگران معدنی که با رنگ سروکار دارند
لوسمی یا سرطان خون
بنزن
پرسنل و کارگران معدنی که با بنزن سروکار دارند
نارسایی کلیه، صدمه دیدن عملکرد دستگاه تولید مثل
سرب
معادن سرب
نقص عضو، از دست دادن اعضای بدن
غیراستاندارد بودن مواد ناریه و دستگاه سیم برش الماسه و ...
در معادن سنگ های تزئینی

مأخذ : هفته نامه معدن و توسعه – شماره