1- معرفی سنگ‌های آنتیک و ایده پدید آمدن آنها
سنگ آنتیک از قرار دادن قطعات شکسته سنگ و خرده سنگ کنار هم ( ضایعات و باطله‌های سنگ‌های تراورتن) و چسباندن آنها با ملات‌هایی که پایه زرینی دارند تولید می‌شوند و به عبارتی از مجموع و ترکیب باطله‌ها و ضایعات سنگ‌های تزیینی تراورتن با مواد افزاینده مختصر دیگر به‌دست می‌آیند. ایده پدید آمدن سنگ‌های آنتیک از آنجا شکل گرفت که طراحان و آرشیتکت‌ها به‌منظور هر چه زیباتر کردن فضاها اعم از فضاهای بیرونی و درونی ساختمان‌ها و کف‌پوش‌ها و محوطه‌سازی‌های بیرونی نیاز به سنگ‌هایی با فاکتورهای مورد نظر خویش را احساس می‌کردند به‌علاوه پیشرفت صنعت ساختمان و سلیقه‌های مختلف این نیاز را بیان می‌کرد که سنگ‌هایی با طرح‌های مختلف و فاکتورهای فیزیکی و مکانیکی با کیفیت بالا و قیمت مناسب باید در دسترس باشد .

2- تشکیل ضایعات
معمولا در هنگام استخراج معادن تراورتن به‌ویژه در مواقعی که سنگ دارای کیلواژ، درزه و شکاف و شکستگی باشد و درزه‌های موجود در سنگ به‌یکدیگر نزدیک باشند مقدار زیادی و حدود 20 درصد ضایعات به‌صورت سنگ لاشه ایجاد می‌شود که این مواد به‌عنوان محصولات جانبی معدن به‌حساب می‌آیند. البته تولید و ایجاد ضایعات از طریق دیگر هم صورت می‌گیرد و آن کارخانه‌های فرآوری سنگ تزیینی تراورتن است که با توجه به تناژ و وزن یک تن سنگ تراورتن ورودی به کارخانه فرآوری جهت برش و تهیه پلاک حدود 35 درصد آن به‌عنوان ضایعات در نظر گرفته می‌شود و به‌طور کلی در کارخانه‌های سنگ ابعاد سنگ زیر 10 سانتی‌متر به‌عنوان باطله در نظر گرفته می‌شوند. 25 درصد از باطله‌های معادن سنگ ایران بازیافت می‌شوند که باطله حاصل از معادن سنگ ایران دو برابر استاندارد جهانی است. بیشترین حجم باطله مربوط به معادن سنگ گرانیت است .

3- عوامل مهم تشکیل ضایعات و باطله‌های سنگ‌های تزئینی
 ▪قله‌های آورده شده به کارخانه‌ها دارای شکاف‌هایی بوده که در موقع برش توسط قله بر در کارخانه باعث ضایعات بیشتر شده و از استحکام معمول محصول نیز می‌کاهد.
▪ براساس آمار به‌دست آمده، یک تن سنگ زمانی‌که از معدن خارج می‌شود 50 درصد آن ناسالم و غیرقابل استفاده است که ضمن ایجاد ضایعات در نتیجه مصرف‌کننده باید برای هر یک تن سنگ دو برابر بهای آن را بپردازد.
▪معمولا پلاک‌هایی که در کارخانه‌های سنگبری، استفاده یا تولید می‌شوند به‌علت عدم دقت در حمل غالبا باعث ایجاد شکستگی در لبه‌ها، ترک‌ها و یا خراش در سطح ساب خورده می‌شود و باعث ایجاد ضایعات می‌شود.
 ▪توسط دستگاه بلوک‌بر
▪ توسط اره گروه‌های چندتیغه‌ای
▪توسط چکش
▪ چنانچه امتداد لایه‌ها به‌موازات راستای چین خوردگی نباشد سنگ‌شکستگی بیشتری دارد
▪ تاثیر گسله‌ها و درزه‌ها بر سنگ‌ها
▪ سنگ‌های واقع در نواحی شکسته
▪ روند استخراج در جهت عکس شیب طبقات نباشد
▪ معادنی که به روش انفجاری استخراج می‌شوند در اثر ضربه انفجار به میزان زیادی درزه ایجاد می‌شود که در زمان برش یا صیقل منجر به شکستن پلاک و ایجاد ضایعات می‌شود.
▪ توسط دستگاه سیم برش هنگام برش سنگ.
4- مقایسه کاربردی ضایعات سنگ‌های گرانیتی و تراورتن
▪ بسته به نوع سنگ می‌توان از آنها استفاده‌های زیادی کرد، اگر سنگ‌های ضایعاتی از نوع آذرین باشند که سخت هستند می‌توان از آنها برای تولید سنگفرش استفاده کرد ولی اگر سنگ‌ها نرم باشند مانند تراورتن می‌توان آنها را به پودرسنگ تبدیل کرد یا از آنها برای تهیه سنگ‌های آنتیک که در نماها استفاده می‌شود بهره برد.
▪معادن سنگ گرانیت 25 درصد معادن سنگ را تشکیل می‌دهند و بیشترین ضایعات سنگ‌ها هم مربوط به سنگ گرانیت است زیرا روش استخراج در این معادن فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارد ولی در معادن سنگ نرم از جمله تراورتن با توجه به استفاده از روش‌های مکانیزه، مقدار باطله در حد کمی است و در گذشته قطعات کوچک سنگ تراورتن در معادن دپو می‌شدند ولی هم‌اکنون با افزایش قیمت سنگ، فرآوری این قطعات از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر است.

5- دلایل استفاده از ضایعات سنگ‌های تراورتن جهت تولید سنگ‌های آنتیک
▪ مقاومت قابل قبول سنگ‌های تراورتن

▪ سختی کم

▪ قابلیت ساب و برش

▪استحکام بالا و شکل‌پذیری

▪  بلوری بودن

▪چگالی زیاد

▪ زیبایی ظاهر

▪وجود تخلخل جهت چسبیدن کامل به ملات

▪سهولت دسترسی

▪عدم امکان آلتره شده ذخایر آن

▪تنوع رنگ‌ها

▪ارزانی نسبت به سایر سنگ‌ها

▪ عدم وجود ساختارهای تکتونیکی به‌روی این ذخایر به‌دلیل جوان بودن آنها (کوارترنر)

▪شرایط استخراج ایده‌آل دارند به همین دلیل اغلب با لایه‌بندی افقی، شیب کم و در نقاط کم ارتفاع و قابل دستیابی تشکیل می‌شوند

▪ مقاومت فشاری

 ▪ جذب رطوبت

 ▪در مقابل قلیایی‌ها مقاومند

  ▪و از دلایل دیگر افزایش صادرات سنگ‌های تراورتن باعث بالا رفتن توان مالی معدنکاران و ایجاد واحد فرآوری باطله شده.
6- شرایط استفاده از ضایعات سنگ‌های تراورتن در تولید سنگ‌های آنتیک
▪قطعات سنگ باید از نظر وضعیت میکروتکتونیکی و وجود درزه و شکاف‌ها ارزیابی شوند

▪قطعات سنگ مورد نظر باید قابلیت برش و سایش و مقاومت در جهات مختلف با در نظر گرفتن تجربه کارگر سنگبر را داشته باشند

▪مشاوره با استاد کارسنگ

▪بررسی سطح صیقلی سنگ از نظر زیبایی و قیمت‌گذاری و بازاریابی

▪شرایط فنی برش

▪انجام آنالیز کانی‌شناسی به‌روش اشعه مجهول(x–Ray) در چند نمونه بارز Typical جهت بررسی حضور کانی‌های رسی و کوارتز در سنگ‌های آهکی

▪ تهیه چند مقطع نازک از نمونه‌های ضایعات جهت بررسی تاثیر پدیده آلتراسیون در سنگ

▪انجام محاسبات تعیین ذخیره دپوی باطله ضایعات سنگ

▪ارائه طرح‌های بهره‌برداری و بررسی فنی و اقتصادی

▪بحث بر روی بهره‌برداری ضایعات سنگ‌هایی که در برابر قلیایی‌ها مقاومند مانند آهک متراکم، دولومیت، مرمر، منیزیت و ماسه سنگ‌های آهکی.

7- سنگ‌هایی که شرایط لازم جهت تولید سنگ‌های آنتیک را دارند
ضایعات سنگ‌هایی که در برابر قلیایی‌ها مقاومند مانند آهک متراکم، دولومیت، مرمر، منیزیت و ماسه سنگ‌های آهکی.
8- ویژگی‌های سنگ‌های آنتیک براساس مطالعات انجام شده:
▪مقاوم درمقابل سایش
▪تنوع رنگ در آنها (بیش از 20 رنگ مختلف )
▪دارای عمر مفید و طولانی
▪دارای وزن کم
▪صادرات آنها به سهولت انجام می‌گیرد چون بسته‌بندی آنها به سهولت انجام می‌شود.
▪قابلیت تحمل گرمای بالایی دارند به همین دلیل در ساخت فضای خارجی شومینه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
▪در فضای داخلی و خارجی ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
▪مصونیت در مقابل یخ‌زدگی.
▪ به سادگی قابلیت برش دارند.
▪ این سنگ‌ها در اثر قرار گرفتن در معرض عوامل آلاینده کثیف شده و به همان کیفیت قابل تمیز شدن هستند.
▪به مدل‌های مختلف می‌توان آنها را تولید کرد.
▪ محل تولید آنها در مناطقی که نیروی کار ارزان وجود دارد و بیشتر محصولات با روش‌های دست‌ساز انجام می‌گیرد.
▪این محصولات نیاز به نگهداری کم دارند.
▪ تکنولوژی تولید این محصولات با به‌کارگیری حداکثر مواد طبیعی و حداقل افزودنی (چسب و رزین) انجام می‌گیرد.
▪ضد آتش
▪جاذبه انرژی
▪ در محیط‌های سالم و بهداشتی مانند بیمارستان‌ها، خدمات غذایی، محیط‌های تحصیلی، خانه‌های بهداشت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
▪در محیط‌های مرطوب و خیس به‌کار می‌روند.
▪رنگ بخشی از اجزای سنگ محسوب می‌شود و در زمان طولانی به‌صورت ثابت در می‌آید.
▪چسب‌ها یا ملات‌های این محصولات الزاما نباید رنگ‌آمیزی شوند و رنگ‌آمیزی آنها به انتخاب مصرف‌کننده است و سلیقه‌ای است.


9- مقایسه سنگ‌های آنتیک و سنگ‌های طبیعی (پلاک سنگ‌ها )
▪سنگ‌های آنتیک از تنوع بیشتری نسبت به سنگ‌های طبیعی برخوردارند.
▪ از نظر مقاومت، سنگ‌های آنتیک در برابر فشار، انعطاف‌پذیری، یخ‌زدگی و خراش‌برداری از وضعیت بهتری نسبت به سنگ‌های طبیعی برخورداند.
▪وزن سنگ‌های آنتیک نسبت به سنگ‌های طبیعی کمتر است به همین دلیل در صنعت ساختمان از مطلوبیت بیشتری برخوردارند.
▪سنگ‌های آنتیک در ضخامت‌های کمتری قابلیت برش و قالب‌گیری دارند.
▪ از نظر قیمت سنگ‌های آنتیک به علت به کار بردن چسب‌های رزین به‌عنوان چسباننده ذرات بیشتر از سنگ‌های طبیعی هستند.

▪از لحاظ مقدار باطله سنگ‌های آنتیک ضایعات نداشته چون خود آنها از باطله سنگ‌های طبیعی تولید شده‌اند.
▪ سنگ‌های طبیعی به‌علت وجود رگه و برش در حمل و نقل حدود 15 درصد پرت دارند ولی سنگ‌های آنتیک طوری به هم فیکس می‌شوند که تا هنگام نصب هیچ‌گونه آسیبی نمی‌بینند.
▪ از لحاظ وزنی سنگ‌های آنتیک به‌طور چشمگیری سبکتر از سنگ‌های طبیعی هستند.
▪ از نظر نصب به مراتب آسان‌تر و راحت‌تر از سنگ‌های طبیعی می‌توانند نصب شوند.
 

10- آنالیز شیمیایی باطله‌های تراورتن جهت تولید سنگ‌های آنتیک
کربنات کلسیمCa Co₃ ، سپسSio₂، پیریتFeS₂، کربنات کلسیم و منیزیومCa Mg Co₃ ، رس   Fe₂ O₃ + Al 2o3، سولفاتSO^-2₄، مواد آلی

11- تاثیرات تنوع رنگ‌های سنگ در تولید سنگ‌های آنتیک
▪سنگ‌های آهکی درشت و متبلور به دلیل جلا و درخشندگی، در صورتی‌که رنگ‌های شفاف داشته باشند از مرغوبیت بهتری برخوردارند.
▪سنگ‌های آهکی با بافت اُلیتیک در مقطع صیقلی (سنگ‌نمای تراش و صیقل خورده) در صورتی که از رنگ شفاف و مناسب برخوردار باشند ممکن است زیبایی خاص داشته باشند.
▪متن یکدست و یکنواخت در سنگ‌های آهکی میکریتی مثل سنگ آهک‌های کرتاسه، ائوسن و الیگوسن ایران (سازند قم، آسماری، جهرم) و سنگ‌های آهکی سازند‌ها مختلف ژواسیک، به‌دلیل دارا بودن رنگ‌های مختلف از سیاه تا خاکستری، کرم، زرد، لیمویی و سفید می‌توانند ایده‌آل باشند.
▪سنگ‌های آهکی دارای پوسته درشت مثل استراها به‌دلیل اینکه ساختمان داخلی فسیل‌ها در مقاطع مختلف در یک سطح صیقلی نمایش داده می‌شود ممکن است نمای جذابی داشته باشند.
12- ابعاد ضایعات و باطله‌های پلاک‌ها وکاربرد آنها
▪ضخامت 2 الی 5/2 سانتی‌متر جهت پوشش نمای خارجی و کف ساختمان و یا پوشش دیواره‌های داخلی ساختمان
▪ضخامت 5 الی 7 سانتی‌متر برای استفاده در پله ساختمان‌ها
▪ضخامت 5 الی 10 میلی‌متر و ابعاد 20×10 سانتی‌متر به‌عنوان کاشی و جهت پوشش نمای داخلی حمام و آشپزخانه، در این حالت دقت در یکنواخت بودن ضخامت و طول و عرض کاشی و گونیا بودن اضلاع بسیار مهم است.


13- چسبانده‌های سنگ‌های آنتیک
▪چسبانده‌ها دارای ترکیبات ساختاری زرینی هستند که به همراه با پر کننده‌ها برای چسباندن دانه‌ها به کار می‌روند و پس از سخت شدن، پرکننده‌ها را کاملا به هم فیکس می‌کنند و سنگی فشرده و مقاوم را به‌وجود می‌آورند.
▪رایج‌ترین چسب ارگانیکی که مورد استفاده قرار می‌گیرد رزین پلیمری غیراشباع و چسب اورتومتالیک که رزین نیمه سختی با حداقل واکنش است.
▪چسب‌ها یا ملات سنگ‌های آنتیک الزاما نباید رنگ‌آمیزی شوند و رنگ‌آمیزی آنها به انتخاب مصرف‌کننده است و سلیقه‌ای است.

14- برای دفع ضایعات همواره نکات ذیل باید مد نظر باشد:
▪سهولت انجام عملیات دفع ضایعات
▪هزینه عملیات دفع ضایعات با توجه به واحد حجم سنگ تولیدی
▪موقعیت محلی که برای دفع ضایعات در نظر گرفته شده است
▪سرعت پر شدن محل دفع ضایعات
▪در معادن زیرزمینی مناطقی که کار استخراج در آنها به اتمام رسیده است می‌توان آنها را با ضایعات پرکرد.
▪نصب تابلوی محل دپوی ضایعات
▪فاصله دپوی ضایعات از محل سنیه کار از بابت جلوگیری از آلودگی زیست‌محیطی
▪تفکیک دپوی ضایعات از دپوی مواد معدنی .
▪احداث کارخانه بازیافت ضایعات در جوار دپوی ضایعات از نظر اصول فنی و مهندسی و توجیهات اقتصادی
▪محل‌های ریختن مواد باطله بایستی در پروژه‌ها مشخص گردند .
15- مشکلات و معایب و نواقص فرآوری سنگ‌های آنتیک و همچنین مشکلات سنگ‌های آنتیک تولید شده
▪آب: با توجه به پردازش ضایعات، دوغاب و خرده برش‌ها اهمیت آن خیلی زیاد شده است که این امر، به‌ویژه در کارخانه‌های فرآوری آشکار است.
▪عدم شناخت کافی نسبت به تکنولوژی جدید دستگاه‌های مورد نیاز
▪عدم وجود مرکز اطلاع‌رسانی علمی و بازرگانی در این زمینه.
▪کمبود متخصصان کارآمد در بخش سنگ‌های آنتیک.
▪عدم تخصیص اعتبار لازم.
▪استفاده از سنگ‌های تراورتن و مرمریت و مرمرها در فضای باز به‌دلیل باران‌های اسیدی شهرهای بزرگ مثل تهران، پس از چند سال درخشندگی، کیفیت خود را از دست داده و چهره ساختمان را کهنه‌تر نشان می‌دهند.
▪پایین بودن میزان تقاضا برای مصرف سنگ‌های باطله فرآوری شده را می‌توان عامل اصلی تمایل بخش خصوصی به تولید این محصول دانست.
 

16- توجیه اقتصادی سنگ‌های آنتیک
▪از نظر قیمت، سنگ‌های آنتیک به‌مراتب قیمتی کمتر از سنگ‌های طبیعی دارند، چرا که کارهای دشواری که روی سنگ طبیعی برای رساندن آن به بازار و قابل استفاده کردن آن انجام می‌شود در مورد سنگ‌های آنتیک غیرضروری می‌نماید و دارای وزنی کمتر و ضخامتی کوچکتر هستند.
▪قطعات تخت آن در مقیاس مترمربع و قطعات باریک آن در مقیاس متر بفروش می‌رسد.
▪سنگ‌های ضایعاتی به‌دست آمده به‌صورت تنی فروخته می‌شوند.
16-1- مقایسه فروش سنگ تراورتن و فروش ضایعات آن :
سنگ تراورتن که معمول آن حدود تنی 70 هزار تومان است در هر تن حدود 7 مترمربع سنگ تولید می‌شود، در حالی که هر تن 30 هزار تن را جهت برش دربر دارد که پس از برش هر متر آن حدود 6 هزار تومان جهت رزین و ساب به‌خود اختصاص می‌دهد. پس هر تن سنگ تراورتن 70+6+30 = 106 تومان هزینه داشته تا 7 مترمربع سنگ بدهد، یعنی هر متر 15 هزار تومان این سنگ در بازار به متری 19-17 هزار تومان فروخته می‌شود یعنی به ازای برش هر تن سنگ حدود 30-14 هزار تومان سود حاصل می‌شود.
در حالی که ضایعات سنگ تراورتن به تنی حدود 6-5 هزار تومان فروخته می‌شود، به ازای هر تن ضایعات حدود 7 متر سنگ آنتیک به‌دست می‌آید. هزینه فرآوری ضایعات حدودا معادل همان هزینه در سنگ ساختمان است یعنی هر تن حدودا 40 هزار تومان را در بر دارد و از فروش آن به ازای هر متر حدودا یک میلیارد ریال حاصل می‌شود.
16-2- فروش معرق :

در معرق به همین شکل هزینه سنگ برنز و ضایعات به کار رفته تا حدود هر متر مربع 40 هزار تومان به علاوه دستمزد روزانه 15 هزار تومان کارگر معادل 30 هزار تومان جهت 2 روز ساخت یک مترمربع معرق با در نظر گرفتن اجاره کارگاه مصالح، ابزارآلات حدودا 80 هزار تومان به ازای هر مترمربع است. در حالی که هرمتر مربع بین 300- 200 هزار تومان به قیمت کیفیت در ساخت به فروش می‌رسد لذا مشاهده می‌شود کار با ضایعات در صورتی که با برنامه‌ریزی و به صورت گسترده انجام ‌شود بسیار مقرون به صرفه خواهد بود.
16-3-واحدهای کانه آرایی سیار و قیمت تمام شده:
واحدهای کانه‌آرایی سیار قیمت تمام شده فرآوری باطله را کاهش می‌دهند.
16-4- واحدهای سنگبری کشور و سرمایه و گردش مالی:
در حال حاضر حدود 5 هزار واحد سنگبری با 37 هزار میلیارد ریال سرمایه و گردش مالی 25 هزار میلیارد ریال در کشور فعال هستند.
16-5- قیمت سنگ‌های آنتیک مصنوعی:
اگر قیمت یک مترمربع سنگ معمولی بین 25 تا 30 دلار باشد سنگ مصنوعی دارای قیمتی بین 37 تا 40 دلار است.
16-6- دلائل بحران سنگ در ایران با توجه به بحران اقتصادی:
     -سیطره مافیای سنگ که با تحمیل باج‌های گزاف بر تولیدکنندگان سنگ، سبب گران شدن و در نتیجه غیررقابتی شدن قیمت این کالا شده است
     -واردات سنگ‌های خارجی به‌ویژه از کشور چین که به‌دلیل قیمت ارزان سنگ ایرانی را در معرض رقابتی نابرابر قرار داده است.
     - گسترش فراوان کارخانه‌های سرامیک در سال‌های اخیر که هر یک معادل صد واحد سنگبری کاشی تولید می‌کنند و با قیمتی بسیار ارزا‌ن‌تر از سنگ به‌دست تصرف‌کننده می‌رسانند.
16-7-  دلائل سودآوری ضایعات در سنگ‌ها:
با توجه به اینکه بازیافت باطله‌ها در کنار مواد اولیه (معدن و کارخانه) صورت می‌گیرد و هزینه‌های جانبی ذیل را نخواهیم داشت:
  -هزینه حمل‌ونقل

  - هزینه حفاری

   - هزینه بهره‌برداری
16-8-  ارزش افزوده سنگ تراورتن:
ارزش افزوده سنگ تراورتن 5 دلار در هر مترمربع سنگ است.
16-9-  هزینه دفع ضایعات دوغاب پردازش در ایتالیا:
با در نظر گرفتن پردازش10 هزار مترمربع محصول در ماه و احتساب هزینه دفع ضایعات دوغاب پردازشی که امروزه در ایتالیا در حدود یک دلار برای هر مترمربع است.
16-10-سنگ‌های مصنوعی آنتیک و قاچاق آنها و ارزش افزوده:
سنگ‌های مصنوعی فاقد ارزش افزوده هستند و در واقع با ورود آنها تنها ارز از کشور خارج می‌شود و از طرفی به‌خاطر عدم وجود هیچ‌گونه کنترلی بر این‌گونه سنگ‌ها، بسیاری از آنها پس از ساخت به همراه طلا، حتی به قیمت سنگ طبیعی ناآشنا فروخته می‌شوند و هم‌اکنون در کشور ما درصد زیادی از سنگ‌های قیمتی استخراج شده به‌صورت قاچاق از کشور خارج می‌شود و از طریق دبی و امارات برای فرآوری به کشورهایی مانند هند و پاکستان میرود و بعد از فرآوری دوباره به‌طور قاچاق وارد کشور می‌شود و اینکار باعث می‌شود دیگران از ارزش افزوده مواد اولیه ما استفاده کنند که در نتیجه باعث می‌شود در کشور ما کارهای تولید متوقف شود و قاچاق سنگ فیروزه به‌خارج از کشور جزو این موارد باشد و بنا به گفته کارشناسان ظرف یک دهه گذشته از 70 درصد فیروزه‌تراشان در بازار رضا مشهد که قطب اصلی تراش نگین ایران است تغییر شغل داده‌اند.

17- بزرگترین مصرف‌کنندگان سنگ‌های باطله فرآوری شده و افزایش واحدهای کانه‌آرایی سیار
شهرداری‌ها و ارگان‌هایی که فعالیت‌های عمرانی دارند به‌عنوان بزرگترین مصرف‌کنندگان سنگ‌های باطله فرآوری شده کشور هستند و در صورتی‌که شهرداری‌ها میزان مصرف سنگ‌های باطله فرآوری شده را افزایش دهند بخش خصوصی به‌دنبال ایجاد واحدهای کانه‌آرایی سیار خواهد رفت و با سرمایه‌گذاری در این زمینه اقدام به فرآوری سنگ‌های باطله خواهد کرد.
17-1-  تعداد واحدهای کانه آرایی جهت فرآوری سنگ‌های باطله:
تاکنون 5 واحد کانه‌آرایی جهت فرآوری سنگ‌های باطله در کشور ایجاد شده که فقط یکی از آنها در کنار معدن مستقر است و بقیه در کارگاه‌های خارج از معادن مستقر شده‌اند.
17-2- کارخانه‌های سنگ‌های تراورتن فرآوری شده خارج از کشور:
1. کارخانه سنگ منطقه جبل علی دوبی 2. کارخانه سنگ شارجه
در حال حاضر فرآوری سنگ‌های ایرانی در یک کارخانه در منطقه جبل علی دوبی انجام می‌شود که توان تولید این کارخانه حدود 15 هزار مترمربع سنگ در ماه است و کارخانه دیگری در شارجه احداث شده که علاوه بر خرید سنگ خام مقداری از سنگ‌های تراورتن تولید ایران را فرآوری و صادر می‌کند.
17-3-  بزرگترین پروژه بازیابی زمین در جهان:
اولین جزیره جهان جزیره نخل جمیره در دبی به‌مساحت 30 کیلومترمربع بخشی از برنامه‌ای است که بزرگترین پروژه بازیابی زمین در جهان خوانده می‌شود و نتیجه 5 سال جابه‌جایی میلیون‌ها تن از شن و ماسه‌های خلیج فارس و سنگ‌های استخراج شده است.
17-4-  مهد صنعت سنگ تزیینی جهان:
منطقه کارارا ایتالیا به‌عنوان مهد صنعت سنگ تزیینی جهان شناخته می‌شود و تکنولوژی تولید سنگ‌های آنتیک و مصنوعی از سال 1960 در ایتالیا پدید آمد و اولین کارخانه تولید سنگ‌های آنتیک و مصنوعی مربوط به شرکت برتون ایتالیایی بوده که پیش از 80 نمایندگی در کشورها و 3 نمایندگی در ایران دارد.
17-5- پرمصرف‌ترین کشوری که از سنگ تراورتن استفاده می‌‌کنند و سنگ‌های تراورتن نیمه فرآوری شده:
بخش عمده صادرات سنگ‌های تزیینی ایران به‌ خارج از کشور سنگ‌های تراورتن است که 90 درصد سنگ تراورتن تولید شده در دنیا به‌مصرف آمریکا می‌رسد و این سنگ‌ها به‌صورت نیمه فرآوری شده به‌خارج صادر شده و حدود 50 درصد ارزش افزوده این سنگ‌ها نصیب کشور می‌شود. سنگ‌های تراورتن با ضخامت دو برابر آنچه مورد نیاز بازار آمریکاست حمل می‌شوند و در آنجا پس از فرآوری، برش و کاهش ضخامت سنگ، این محصول به خریداران آمریکا فروخته می‌شود و البته این فرآوری بین 15 تا 20 درصد ضایعات را به‌همراه دارد.

17-6-  ایجاد واحد کانه‌آرایی سیار درکنار معدن:
تاکنون تنها واحد کانه‌آرایی در کنار معدن سنگ در سیرجان قرار دارد.
17-7-  احداث اولین کارخانه تولید سنگ‌های مصنوعی در خوی:
احداث اولین کارخانه تولید سنگ‌های مصنوعی در خوی با استفاده از ضایعات سنگ‌های طبیعی روزانه 120 مترمربع سنگ مصنوعی که مقاومت آنها 4 برابر سنگ‌های طبیعی است را تولید خواهد کرد.
17-8-  استاندارد جهانی از هر تن سنگ ماده معدنی قابل استخراج شده:
استانداردهای جهانی از هر تن سنگ معدن حدود 650 کیلوگرم ماده معدنی قابل استخراج می‌شود گفت این رقم در ایران حدود 350 کیلوگرم و با این ترتیب در کشورهای دیگر از دو سوم سنگ استخراج شده ماده معدنی قابل مصرف حاصل می‌شود ولی در ایران این رقم به یک سوم می‌رسد.
17-9- ضایعات سنگ در کشور ما (ایران) با ذکر مثال یکی از معادن سنگ تراورتن:
در کشور ما 90 درصد ضایعات مواد نرم جهت تولید پلاک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همچنین در معدن سنگ تراورتن دینگه کهریز همدان در مسیر همدان ـ ملایر بلوک‌های کوچکتر و با وزن حدود 7 تن کمتر جزو ضایعات محسوب می‌شود و از مواد باطله برای تولید سنگ‌های آنتیک و لقمه استفاده می‌شود.
17-10- میزان سنگ‌های بریده شده از سال 83 تاکنون:
میزان سنگ بریده شده از سال 83 تاکنون در بیش از 5 هزار واحد سنگ فرآوری شده کشور بالغ بر 70 میلیون مترمربع است.
17-11- میزان ذخایر تراورتن و مرمر در کشور:
تراورتن حدود 450 میلیون تن و مرمر 44 میلیون تن برآورد شده است.
 

18- کاربردها و مصارف سنگ‌های آنتیک و همچنین استفاده از ضایعات سنگ‌ها:
 ▪ایجاد لقمه سنگ از ضایعات سنگ‌ها:
با احداث و نصب یک دستگاه کم هزینه برای خرد کردن سنگ‌ها مخصوصا ضایعات سنگ می‌توان شکل و ابعاد آنها را به‌صورت اصطلاحا لقمه سنگ برای مصارف شهرسازی، سنگ‌فرش کردن پیاده‌روها همچنین جدول‌سازی کنار خیابان‌ها انجام داد. البته از سنگ‌های قله با ابعاد کم نیز می‌توان در شهر به‌خصوص شهر همدان در وسط جداول خیابان‌ها استفاده کرد و البته در وسط بلوار‌های اصلی شهر همدان قلوه سنگ‌های گرانیتی رنگ نشده قرار داده‌اند که نمای زیبایی به خیابان‌های شهر می‌دهند.
 ▪رنگ‌آمیزی ضایعات سنگ‌های تراورتن و تشکیل سنگ‌های آنتیک رنگی:
ضایعات سنگ‌های تراورتن را می‌توان رنگ کنیم که چون سنگ متخلخل است راحتر هم رنگ می‌پذیرد و همچنین اگر رنگ آن روشن‌تر باشد این عمل به‌مراتب راحت‌تر نیز خواهد شد سپس این خرده سنگ‌ها که به‌رنگ‌های مختلف درآمده‌اند را به زیبایی درکنار هم چسبیده و به‌هم می‌چسبانیم که ظاهری بسیار زیبا پیدا می‌کند.
 ▪استفاده از ضایعات برای ایجاد آبگیر یا سیل‌بند:
در برخی معادن که دارای چشمه‌های دائمی و همچنین آبراهه هستند می‌توان از ضایعات سنگ‌ها برای ایجاد یک آبگیر یا سیل‌بند در پایین‌دست معدن استفاده کرد که در معدن سنگ گرانیت همدان اینکار انجام شده و از آب این آبگیر برای آبیاری زمین‌های کشاورزی پایین‌دست استفاده می‌شود.
 ▪استفاده از ضایعات در باغچه‌های تزیینی:
معمولا برای کف دیواره‌ها، دیواره کوتاه باغچه‌های تزیینی از ضایعات و نخاله‌های آن در ابعاد4-2 سانتی متر استفاده می‌شود.
 ▪استفاده از ضایعات سنگ تراورتن به‌عنوان سنگ لاشه:
به‌طور کلی استفاده از ضایعات سنگ تراورتن به‌عنوان سنگ لاشه در صورتی‌که ابعاد این سنگ‌ها به اندازه 20×20سانتی‌متر باشد می‌توان از آنها به‌عنوان سنگ لاشه استفاده کنیم.
 ▪استفاده از ضایعات در صنایع مختلف:
صنایع مختلف عبارتند از: 1. صنعت سیمان 2. مصنوعات سنگی و هنری 3. مجسمه‌سازی 4. پودر سنگ 5. سنگ موزائیک 6. کاشی سنگی 7. سنگ مصنوعی 8. صنایع شیمیایی 9. تولید کاغذ10. پلاستیک‌سازی 11. سنگفرش 12. مصالح ساختمانی13. سر میزی 14. غوری 15. چراغ پایه 16. ظروف مجسمه‌سازی 17. سنگ‌های تزئینی 18. شیشه‌های رومیزی 19. ظرفشوی آشپزخانه 20. وان حمام 21. دانه تسبیح سنگ 22. جواهرسازی 23. زیباسازی استخر 24. سرویس‌های بهداشتی با رنگ‌های مختلف 25. لوازم آرایشی 26. روکار مساجد و ساختمان‌ها 27. ساخت وسایل منزل مانند دور آینه 28. ساخت لوستر 29. کف‌پوش هتل‌ها 30. در تولید بتن و سیمان 31. خرده‌ها را با همان شکل نامنظم کنار هم قرار داده و برای نمای ساختمان استفاده می‌شود. 32. صنایع لاستیک‌سازی 33. رنگسازی 34. ملات 35. شیشه36. سرامیک37. تغذیه حیوانات 38. کودها 39. خرده برش‌های بلوک‌ها 40. محصولات نیمه تکمیل شده 41. قطعات تولید شده نهایی 42. دوغاب پردازش 43. تولید سیمان مصنوعی برای ساختن آجر و مصالح ساختمانی 44. زیرسازی جاده‌ها 45. به‌عنوان موج‌شکن در سواحل دریاها (کاهش فرسایش) 46. صافی‌های شنی تصفیه‌خانه‌ها 47. بازسازی بناهای قدیمی 48. بندهای آبخیزداری 49. اماکن متبرکه و امام‌زاده‌ها50. سالن‌های سخنرانی 51. دکوراسیون ویلاها 52. سیستم‌های آشپزخانه (ظرفشویی ـ اوپن و...) 53. دکوراسیون‌های داخلی منازل 54. منبر 55. ظروف سنگی 56. کاشی‌های سنگی.
 ▪استفاده از پودر سنگ آهک حاصل از ضایعات سنگبری بر خواص آجر ساختمانی:
در تحقیقات انجام گرفته، پودر سنگ آهک حاصل از ضایعات سنگبری سنگ‌های کربناتی به‌عنوان افزودنی تخلخل‌زا در آجر با نسبت‌های مختلف خاک و پودر سنگ آهک، نمونه‌های آجر ساخته شده، آزمایش‌های اندازه‌گیری چگالی بدنه، جمع‌شدگی‌های خشک شدن و پختن، جذب آب، مقاومت فشار و ضریب هدایت حرارتی بعمل آمد .

پس از یافتن درصد بهینه ی افزودنی در آزمایشها ̨تولید نیمه صنعتی سفال سبک وهم چنین آجر سبک سوراخدار با استفاده از پودر سنگ آهک ضاایعاتی با موفقیت انجام شد ̨علاوه بر سبک شدن آجر ناشی از خروج در هنگام پخت وجود کلیت از جمع شدگی پخت و متراکم شدن بدنه جلوگیری کرد .
 ▪کاربرد و مصارف ضایعات سنگ در تولید کاشی‌های آنتیک:
کاشی‌های آنتیک شامل کاشی‌های دوره ویکتوریا، کاشی‌های دستی و انواع تزیینی هستند.
این کاشی‌ها مانند دیگر آثار هنری و سنتی، کاشی‌های منقوش به‌دست و آنتیک به قرن‌ها و مکان‌های متفاوتی تعلق دارند. گرچه تعدادی از این کاشی‌ها با قیمت‌های بسیار بالا خرید و فروش می‌شوند لیکن اکثر آنها دارای قیمت مناسبی هستند. در آمریکا هنر کاشی‌سازی در اواسط سال 1800 شروع شد و تمام این کاشی‌ها در کلکسیون‌ها قرار دارند.
 ▪استفاده و مصرف سنگ‌های رودخانه‌ای در ساخت جواهرسازیRiver Stone:
سنگ‌های رودخانه‌ای عبارتند از ریگ‌های کروی صاف که در رودخانه‌ها و سواحل یافت می‌شوند، عمل آب و سنگ‌های دیگر روی سنگ‌های رودخانه‌ای به‌طور طبیعی باعث ساییدگی آنها می‌شوند، سنگ‌های رودخانه‌ای به‌عنوان دانه ‌تسبیح سنگ در جواهرسازی استفاده می‌شوند.
 ▪کشف ماده جدیدی برای برطرف کردن دود و گاز ناشی از حرکت خودروها جهت نصب در سنگفرش‌های حاصله از باطله‌ها:
یک شرکت ژاپنی با الهام از شرایط آب و هوایی پراگ، پایتخت جمهوری چک، ماده تازه‌ای را تکمیل کرد که از آن می‌توان در سنگفرش کردن پیاده‌روها استفاده کرد، این ماده در عین حال قادر است دود و گاز ناشی از حرکت خودروها را تصفیه کند.
شهرداری منطقه وست مستر در پایتخت انگلیس ناحیه‌ای در اروپاست که طرح استفاده از این ماده را در سنگفرش کردن پیاده‌روها به‌مورد اجرا در آورده است.
قطعات مکعب شکلی که با استفاده از ماده جدید ساخته می‌شوند حاوی کاتالیزور دی اکسید تیتانیوم است که می‌تواند در هوای آفتابی با ماده اکسید نیتروژن که از اگزوز اتومبیل‌ها متصاعد می‌شود، واکنش شیمیایی انجام دهد و این گاز آلوده‌‌ساز را به دو عنصر اکسیژن و نیتروژن تجزیه کند، سنگ‌هایی که در سنگفرش پیاده‌روهای شهر پراگ به‌کار رفته به‌طور طبیعی حاوی کاتالیزور دی اکسید تیتانیوم است و وجود همین ماده موجب شده تا هوای این شهر از اکسید نیتروژن پاکسازی شود.
اکسید نیتروژن مانع تنفس عادی افراد می‌شود و برای کسانی که به بیماری آسم و برونشیت مبتلا هستند ناراحتی ایجاد می‌کند. این گاز همچنین سبب سوزش چشمان و نیز خشک شدن گیاهان می‌شود.
شرکت ژاپنی سنگفرش‌های تازه خود را در شهر اوزاکامی ژاپن مورد آزمایش قرار داده و توانسته است آلودگی هوا را در این شهر تا 80 درصد کاهش دهد.
 ▪استفاده از ضایعات مرمریت و گرانیت‌ها:
از گرانولات‌های مرمریت و گرانیت به اندازه‌ای مختلف برای ساختن تایل‌های سیمانی مرمرنما(Terrazo) و نیز برای ساختن کلوخه‌های مرمریت ـ رزینی و مرمریت ـ سیمانی استفاده می‌شود که در ساختن اسلب‌ها و بلوک‌هایی با ابعادی مشابه سنگ طبیعی کاربرد دارند.

19- مراحل خط تولید سنگ‌های آنتیک:
با توجه به اینکه سنگ‌های ضایعاتی کارخانه‌ها که عمدتا از جنس تراورتن است به قیمتی ارزان خریداری شده و به کارگاه تولیدات آنتیک حمل می‌کنند و در آنجا قطعات تفکیک شده براساس ضخامت و ابعادشان در جای مناسب قرار داده می‌شوند، این سنگ‌ها توسط کارگرانی که استادکار و مختص اینکار در نظر گرفته شده‌اند برش داده می‌شوند و به ابعاد منظم تبدیل می‌شوند به‌طور مثال به‌صورت 10 سانتی‌متر طولی (10 سانتی‌متر طولی: یعنی سنگی که پهنای آن 10 سانتی‌متر و طول آن نامشخص باشد.) پس از آن در بخش دیگری این سنگ‌ها توسط کارگران دیگر به ضخامت یکدست یک سانتی‌متر برش داده می‌شوند. بسته به‌نوع پایلوتی که در نظر است، سنگ‌های به‌دست آمده را به قطعات کوچکتری مثلا2×2 cm یا1×1 cm یا به هر شکل دیگری که مورد نیاز طرح باشد برش می‌دهیم، این سنگ‌ها که به اشکال و ابعاد مورد نظر تبدیل شد، هر گروه را به‌طور مجزا در دستگاه میکسر قرار داده و درون دستگاه مقداری (حد معین) آب ریخته و دستگاه را روشن می‌کنیم تا پس از چند ساعت در اثر سایش قطعات برش خورده روی یکدیگر شکلی کهنه به‌خود بگیرند و پس از آن محصول به‌دست آمده را جهت خشک شدن در محل‌های مخصوص نگهداری می‌کنند، پس از خشک شدن قطعات، بسته به‌نوع طرح، قالب‌هایی که از قبل به این منظور طراحی و با موادی مثل سیلیکون ساخته شده‌اند در اختیار کارگرانی که در این بخش عمدتا خانم‌ها هستند، قرار داده می‌شوند، در این بخش کارگران سنگ‌هایی را که به اشکال مختلف تهیه شده در جاهای در نظر گرفته شده درون قالب‌ها می‌چینند، هنگام چیدن آنها، شکل و طرح سنگ‌ها کاملا اختیاری و با برنامه‌ریزی انجام می‌شود. پس از جایگزینی قطعات در قالب‌ها، پارچه متری برش خورده را به اندازه مساحت قالب‌ها روی سنگ قرار داده و روی آن را چسب‌کاری می‌کنند، چسب کاری باید کاملا با دقت انجام شود، برای چسب کاری معمولا از چسب چوب استفاده می‌شود.
پس از چسب کاری و خشک شدن چسب، قالب‌ها را برعکس کرده و قالب را خارج می‌کنند. در این هنگام پس از تمیز کردن کار تولید شده، تولید قابل عرضه به بازار مصرف است.
  19-1-  مراحل خط تولید سنگ‌های آنتیک از طریق چرمی کردن لایه روی سنگ‌ها:
می‌توان مرحله دیگری را روی تولیدات انجام داد و آن هم چرمی کردن لایه‌ رویی سنگ‌ها است در این خصوص با استفاده از فرچه‌های پلاستیکی مخصوص، سطح سنگ‌ها را پولیش می‌کنند که باعث چرمی شدن سنگ‌ها می‌شود، این نوع عملکرد در مورد بسیاری از سنگ‌ها از جمله مرمریت‌ها، مرمر تراورتن و چینی صادق است.
البته چنانچه با سنگی غیراز تراورتن انجام شود نیاز به تاثیر دادن اسید کلریدریک نیز است که هنگام استفاده از میکسر انجام می‌شود. عملکرد بدین گونه است که قطعات بزرگتر در ضایعات جمع‌آوری شده را به ضخامت یک سانتی‌متر برش می‌دهند .
    19-2- مراحل خط تولید سنگ‌های آنتیک از طریق معرق:
در کار معرق نیز در ابتدا از سنگ تراورتن به‌صورت پلاک فرضیه طرح استفاده می‌شود، طرح مورد نظر را روی سنگ اجرا کرده و در نوع بازاری آن از نوارهای 0.5cm برنزی استفاده می‌کنند و نوارها را روی خطوط طرح و روی سنگ تراورتن با چسب می‌چسبانند، پس از خشک شدن نوارهای برنزی سنگ‌های رنگی آماده شده را مطابق با رنگ و اشکال موجود در طرح برش می‌دهند.
به‌منظور دقت در برش طرح، همان‌گونه که طرح روی سنگ تراورتن اجرا می‌شود کپی همان طرح تهیه شده روی سنگ‌های یک سانتی‌متر رنگی چسبانده شده و سپسس برش داده می‌شود، در این حالت قطعات برش خورده در جای مشابه خود در طرح قرار داده شده و چسبانده می‌شود، به این منظور از چسب سنگ استفاده می‌شود.
پس از چسباندن کلیه قطعات موجود در طرح، تابلو را با دستگاه ساب می‌سایند تا به‌صورت یکپارچه درآید، پس از ساییدن، تابلو پرداخت شده و براق می‌شود که در این حالت قابل عرضه به بازار است .

   19-3- نحوه تولید سنگ‌های مصنوعی آنتیک:
در برخی از کشورهای خارجی از ضایعات سنگ بهترین نوع سنگ را تهیه می‌کنند. نحوه تولید این نوع سنگ‌ها به این نحو است که ابتدا سنگ را پودر کرده و سپس با مواد خاص مخلوط کرده و به هر اندازه و در هر قطر که می‌خواهند شکل‌دهی می‌کنند.
    19-4- دستگاه‌های فرآوری دوغاب پردازش و پساب:
دستگاه‌های فرآوری دوغاب پردازش و پساب، به‌نحوی طراحی شده‌اند که ضمن کاهش حجم دوغاب تا حد ممکن آب را مجددا مورد استفاده قرار دهند.
 

نتیجه‌گیری و پیشنهادات:
با عنایت به بلااستفاده بودن ضایعات در معادن و کارخانه‌های فرآوری و هزینه تولید سنگ‌های آنتیک که به مراتب از هزینه‌های تولید پلاک در سنگ‌های تزیینی کمتر است پیشنهاد می‌شود وزارت صنایع و معادن از اجرای طرح تاسیس کارگاه‌های تولید سنگ‌های آنتیک در جوار معادن و همچنین در جوار کارخانه‌های فرآوری سنگ (در جوار دپوی باطله) حمایت کند از بابت
1. اشتغال

 2. سودآوری

 3. ارزش افزوده

 4. استفاده بهینه از ضایعات

حمایت نماید .

منابع:
1. کتاب راهنمای سنگ ایران
2. استفاده از سایت‌های مختلف سنگ

سنگ - مجله روشان روز -

مهندس مجید پورمقدم - دکتر فرزاد اسدی