سنگ تزئینی مزیتی اقتصادی در شهرستان محلات از توابع استان مرکزی است که جان مایه حیات آن در بازاریابی و بازار شناسی نهفته است اما اکنون تنگناهایی در صادرات این محصول معدنی وجود دارد که به‌عنوان پاشنه آشیل این حوزه نیازمند توجه است.
بزرگترین ذخایر تراورتن خاورمیانه در محلات از توابع استان مرکزی است و این شهرستان به‌عنوان کانون تولید سنگ ۵۰ درصد کل ماده معدنی تراورتن ایران را تولید می‌کند و ظرفیت مطلوب محلات در تولید سنگ‌های ساختمانی مرمریت، چینی، کریستان، ترانیکس و ترامیت (سنگ خام و تراورتن) نیز توانسته ایران را در رتبه نهم تولید سنگ تزئینی در بین ۱۸ کشور تولید کننده سنگ تراورتن قرار دهد.
در جای جای تاریخ و تمدن ایرانی آثار و مستندات فراوانی از ستون‌های عظیم برافراشته، طاق‌های سنگی حجیم وجود دارد که نشان از هنر و مهارت پیشینیان دوران باستان در به‌کارگیری ماهرانه سنگ در ساخت و ساز بناها و تندیس ها دارد و وجود ذخایر غنی و پربار سنگ‌های تزئینی در ایران نیز نعمتی است که باید به صورت بایسته و موثر از آن در حوزه اقتصادی بهره جست.
هشت هزار و ۸۰۰ معدن فلزات رنگی، خاک‌های صنعتی و سنگ‌های نما و ساختمانی در کشور وجود دارد که یک‌هزار و ۹۰۰ مورد از آن‌ها در حوزه سنگ‌های تزئینی است.
ظرفیت شناخته شده معادن کشور ۴۷ میلیارد تن برآورد شده که چهار میلیارد تن آن مربوط به ذخایر سنگ‌های تزئینی است و مصرف واقعی سنگ در کشور با توجه به فراز و نشیب‌های ساخت و ساز هفت و نیم میلیون تن و ظرفیت استخراج این ماده معدنی، سالانه افزون بر ۲۵ میلیون تن است.
وجود ذخایر غنی سنگ نما و تزئینی موجب شده که ایران در چهار رتبه اول تولیدکنندگان سنگ جهان قرار گیرد و با توجه به موقعیت استراتژیک ایران وضعیت ممتازی نیز برای این محصول باارزش معدنی در بازارهای هدف منطقه وجود دارد که باید در سایه برنامه هدفمند از این فرصت به نحو شایسته استفاده کرد.
نگاهی به وضعیت رقبای قدرتمند در صادرات سنگ خام و فرآوری شده مانند ترکیه، هند، ایتالیا و چین بیانگر این مطلب است که برخلاف سوابق طولانی و عنوان پیش‌قدمی در این رشته، کشورمان به دلیل خام فروشی در حوزه اقتصاد صنعت سنگ با مشکلاتی روبروست.
فعالان صنعت سنگ بر این اعتقاد هستند که صادرات بی رویه سنگ خام بزرگترین مانع رشد کمی و کیفی این حوزه معدنی است و روند رو به رشد هزینه‌های استحصال و تولید در این رشته مانند افزایش دستمزد کارگر و هزینه خدمات گمرکی و بهره بانکی بالا درکنار تحریم‌ها از جمله عوامل مهم کندی رشد صادرات سنگ در کشور است.
آنان بر این باورند که روش‌های استخراج نامناسب سنگ تزئیتی و نبود آموزش کافی کارگران فعال در این بخش معدنی سبب ناکامی در کیفیت و صادرات شده و تا این معضل حل نشود نمی‌توان بالندگی اقتصادی را برای سنگ تزئینی شاهد بود.
فعالان صنعت سنگ یادآور شدند: بازاریابی در این عرصه نیازمند پوست اندازی است و رشد صادرات سنگ خام سندی بر این مدعاست و شاید یکی از دلایل عمده آن این باشد که صادرکنندگان بیشتر به دنبال بازارهای آسان ورود هستند تا با تلاش کمتر کالایشان را عرضه کنند حتی اگر این مسئله موجب شود که حاشیه سود کمتری برایشان رقم بخورد.
محلات با ۲ میلیون تن سنگ تراورتن دارای ۲۵۰ واحد فرآوری سنگ است و وجود ۱۱۰ معدن غنی سنگ تزئینی در این خطه موجب شده که ۶ هزار شغل پایدار در این زمینه ایجاد شود.
ضعف دانش فنی ، ماشین‌آلات و آموزش سه راس مثلث مشکلات صنعت سنگ ایران
دبیر انجمن سنگ ایران گفت: صنعت سنگ کشور در طراحی مهندسی، تامین ماشین آلات مناسب، مدیریت و آموزش با مشکل مواجه است.
«احمد شریفی» افزود: یک‌هزار واحد معدنی از مجموع ٢ هزار واحد موجود کشور به‌دلیل مشکلات بازار فروش، تحمیل حقوق دولتی و درگیری با زیان انباشته تعطیل است.
وی اظهار داشت: زنجیره صنعت سنگ از معدن کلید می‌خورد و ٢ هزار واحد صنعتی در حوزه سنگ با ظرفیت ٢٧ میلیون تن در کشور فعال است که ارزش جهانی آن از سه میلیارد دلار فراتر می‌رود.
دبیر انجمن سنگ ایران ادامه داد: با وجود توانمندی کشور در حوزه سرمایه ملی ذخایر سنگ معدنی می‌توان تا هفت میلیادر دلار تولید ثروت از فرآوری این محصول داشت اما، با ظرفیت ٢٧ میلیون تنی صنایع فعال سنگ اکنون فقط ١٠ میلیون تن سنگ در کشور تولید می‌شود.
شریفی گفت: ٦ میلیون تن سنگ فرآوری شده کشور سالانه صادر می‌شود که با احتساب یک میلیون تن بلوک صادراتی سنگ خام و کوپ در مجموعه آمار صادرات سنگ ایران به هفت میلیون تن می‌رسد.
وی این میزان صادرات را با توجه به توانمندی بالای کشور در سرمایه ملی سنگ ناچیز دانست و افزود: ٦ هزار واحد فرآوری در کشور وجود دارد که ٥٠٠ واحد به صورت بالقوه ظرفیت تولید و صادرات دارد و ١٥٠ واحد صادراتی است.
دبیر انجمن سنگ ایران بیان کرد: سرمایه‌گذاری در هر معدن سنگ هفت میلیارد ریال برآورد شده در حالی که برای تجهیز اولیه یک معدن سنگ ۴۰ میلیارد ریال سرمایه نیاز است.
کفه نامتعادل تولید و تقاضا معضل صنعت سنگ
رئیس هیات مدیره انجمن سنگ ایران گفت: ساخت و ساز در کشور ۵۷ درصد کاهش یافته و کاهش تقاضا در بازار کم رمقی صنعت سنگ را رقم زده است.
««ابوالقاسم شفیعی» افزود: بهترین واحدهای سنگبری با تجهیزات وارداتی از ایتالیا در کشور فعال هستند اما با رکود کم رمقی مواجه شده و اکنون انبارهایی از سنگ های بریده شده دارند.
وی با بیان اینکه بهترین دانش فنی و تجهیزات روز در حوزه فرآوری سنگ موجود است، ادامه داد: این بخش در حوزه نیروی انسانی ماهر و فراوری نهایی سنگ مشکل جدی دارد.
رئیس هیات مدیره انجمن سنگ ایران گفت: صادرات سنگ خام به‌میزان ذخیره ماده معدنی، تغییرات فناوری و توان بهره‌وری واحدهای فعال بستگی دارد.
شفیعی با بیان وجود داشتن ذخیره کافی سنگ در کشور، اظهار کرد: ذخایر سنگ به چهار میلیارد تن می‌رسد و مصرف سنگ در داخل کشور نیز سالانه ۱۰ و نیم میلیون تن بوده و یک میلیون تن آن به صورت بلوک صادر می‌شود.
وی گفت: خام‌فروشی مطلق مذموم نیست و نیاز است آگاهانه سهم بهره‌وری، تغییردر فناوری که از عوامل تصمیم گیری در حوزه سنگ هستند افزایش یابد.
شفیعی اضافه کرد: ۶۰۰ واحد سنگبری از زمان دولت‌های پیشین تاکنون با استفاده از تسهیلات صندوق ذخیره ارزی مجهز به ماشین‌آلات پیشرفته شدند که متوسط ظرفیت تولید این واحدها ۲۰۰ هزار متر مربع است در حالی که ۱۰ هزار متر مربع این میزان هم صادر نمی‌شود.
وی بیان کرد: عمده صادرات سنگ تزئینی و نمای ایران به بازار عراق است که خسارت به صنعت سنگ وارد می‌کند چرا که هر متر سنگ ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار ریال در بازار عراق عرضه شده و این کشور واردکننده سنگ‌های ضعیف و بی‌کیفیت است.
شفیعی گفت: انجمن سنگ ۱۰۰ درصد طرفدار فرآوری محصول است اما نگاه مجدد به عوارض فرآوری سنگ، می تواند صادرات را رونق بخشد.
رئیس انجمن سنگ ایران گفت: صادرات سنگ در سال ۸۸ به ۹۴۰ هزار تن رسید و پس از اعمال عوارض ۷۰ درصدی بر صادرات سنگ خام در سال ۱۳۸۹، میزان صادرات سنگ خام به ۵۲۰ هزار تن کاهش یافت.
بازاریابی سنگ در گرو رونق ساخت و ساز
رئیس کمیسیون معدن انجمن سنگ ایران معتقد است: کاهش میزان ساخت و ساز یکی از دلایل کم رونقی بازار سنگ است.
«عزیز میرزاییان» گفت: رکود بازار مصرف داخلی، نبود نقدینگی و طولانی شدن چرخه بازگشت سرمایه، پیکره صنعت سنگ را با مشکلاتی مواجه کرده است.
وی افزود: تنها ۱۰ درصد واحدهای فرآوری سنگ کشور به‌صورت مدرن فعال هستند که محصولات همین بخش کوچک اگر با راهبرد مشخص و برنامه‌ریزی همراه شود،مزیت رقابتی برای حضور در بازارهای جهانی را قوت می‌بخشد.
رئیس کمیسیون معدن انجمن سنگ ایران اظهار داشت: اصلاح واحدهای فرآوری و تزریق فناوری روز دنیا به‌منظور بالا بردن سطح کیفی محصولات و کاهش هزینه‌ها لازمه حضور در عرصه بین‌المللی صنعت سنگ است.
میرزاییان تاکید کرد: رونق صنعت سنگ نیازمند بررسی کارشناسی، تخصیص منابع مالی، بازاریابی خارجی برای محصولات، و حضور پر رنگ در نمایشگاه‌های بین‌المللی است.
۳۰۰ واحد سنگ مزیتی مهم برای استان مرکزی
استاندار مرکزی گفت: فرآوری صرف در صنعت سنگ عامل رونق اقتصادی در این حوزه نخواهد بود چراکه کشور ایتالیا که در وسعت کمتری از ایران است، سنگ خام را صادر می‌کند.
«علی آقازاده » اظهارداشت: ۳۰۰ کارخانه سنگ در محلات وجود دارد اما بیش از نیمی از این واحدها در وضعیت مناسبی نیستند و باید برای بالندگی حمایت ویژه شوند.
وی ریشه مشکلات واحدهای سنگ را در رکود صنعت ساخت و ساز، نبود توجه و فعالیت موثر در بازار صادرات محور بیان کرد.
استاندار مرکزی گفت: سهم صادرات کشور از تجارت جهانی سنگ باید افزایش پیدا کند چراکه این صنعت می‌تواند جایگزین دیگر صادرات شود و ارزآوری ایجاد کند.
آقازاده تاکید کرد: فعالان و تشکل‌های حوزه سنگ به بازاریابی و تسهیل در مسیر صادرات توجه کنند چرا که ایران در زمره تولیدکنندگان برتر سنگ جهان است اما نتوانسته جایگاه خود را به خوبی پیدا کند.
وی با اشاره به فعالیت شورای معادن استان‌ها گفت: این نهاد با اختیاراتی که دارد می‌تواند به حوزه سنگ رونق مضاعفی دهد.
استاندار مرکزی گفت: این استان در سنگ و صنایع زیرمجموعه آن در زمره برندهای جهانی است ومحلات و نیم‌ور به‌دلیل برخورداری از سنگ تراورتن منحصربه فرد هستند.
چرخه تولید سنگ را کامل کنید
نماینده مردم محلات و دلیجان در خانه ملت گفت: کامل نبودن چرخه تولید سنگ، ضعف در صادرات و هزینه‌های بالای تولید مهمترین مشکلات تولید سنگ در کشور است که باید در سایه همراهی هدفمند دولت و مجلس شورای اسلامی این نقیصه برطرف شود.
حجت الاسلام «علیرضا سلیمی» افزود: دانش فنی به‌کار گرفته در واحدهای فرآوری سنگ ایران نیازمند پوست اندازی است که لازم است با پرداخت تسهیلات ارزان قیمت این نقص برطرف شود.
وی ادامه داد: ۸۰ درصد تولیدات سنگ کشور مصرف داخلی دارد و تغییر نگرش برای تصاحب بازارهای بین‌المللی ضروری است.
نماینده مردم محلات و دلیجان در خانه ملت گفت: همکاری فعالانه حوزه اقتصادی سفارتخانه ها موجب پویایی صادرات و تصاحب سهم بازارهای جهانی می‌شود.
وی افزود: کارشناسان اقتصادی وزارت امور خارجه و سفارت‌خانه‌ها باید اطلاعات دنیا و نیاز بازار را به فعالان حوزه سنگ کشور منتقل کنند و مطابق با نیاز دنیا بازار مصرف تعریف کنند و کار صادرات تقویت شود.
سلیمی بیان کرد: اعطای تسهیلات با نرخ بالا به معدنکاران و واحدهای فرآوری مانع عرضه سنگ‌نما با قیمت مناسب و کاهش قدرت رقابت پذیری می‌شود.
صادرات ۴۰۰ هزار متر مربع سنگ نما از محلات
رئیس صنعت، معدن و تجارت محلات گفت: ۴۰۰ هزار متر مربع سنگ نما و فرآوری شده در ۹ ماه پارسال از محلات به خارج از کشور صادر شد.
«رضا ملکی» ارز حاصل شده از صادرات این میزان سنگ از محلات را چهار میلیون دلار بیان کرد و افزود: این محموله‌های صادراتی اغلب به کشورهای افغانستان، قطر، پاکستان، میانمار، رومانی، قزاقستان، عراق و روسیه ارسال شده است.
وی اضافه کرد: ۱۰ تا ۱۵ درصد از سنگ نمای کشور که عمده آن تراورتن است از معادن محلات استخراج و فرآوری می‌شود که به لحاظ کیفیت و مرغوبیت منحصر به فرد است..
رئیس صنعت، معدن و تجارت محلات گفت: این شهرستان به عنوان قطب تولید سنگ نمای کشور ۱۱۵ معدن دارد که ۶۲ معدن آن درزمینه تولید سنگ تراورتن فعال است.
ملکی ادامه داد: سنگ تراورتن محلات کیفیت، مشخصات فنی و شاخصه‌های خاص دارد که با سنگ نقاط دیگر کشور متفاوت است به‌همین دلیل در ثبت جهانی جغرافیای کالا درج شده و این محصول با عنوان تراورتن محلات ایران به ثبت رسید.
وی توضیح داد: ثبت جهانی یک ماده معدنی و یا هر محصول دیگر علاوه بر معرفی هر چه بیشتر و افزایش ظرفیت صادرات، ارزش افزوده محصول مذکور را نیز بهبود می‌دهد.
رئیس صنعت، معدن و تجارت محلات نداشتن علم بازاریابی، بازرشناسی و بازارگردی را موانع مهم صادرات سنگ و دلیل خام فروشی سنگ بیان کرد.
