به گزارش ماین نیوز، در سال‌های اخیر، کانون‌های فنی حرفه‌ای دوره‌های آموزشی در زمینه سنگ‌های زینتی برای افراد علاقه‌مند برگزار کرده‌اند تا اینگونه علاوه بر آشنا کردن عموم جامعه با این صنعت، راهی مناسب برای کسب درآمد باشد. در این میان برخی از شهرهای کشور مانند مشهد که ذخایر قابل قبول و متنوعی از سنگ‌های زینتی را در خود جای داده، توانسته به‌عنوان سکاندار این صنعت در کشور و حتی منطقه شناخته شود.

خام‌فروشی سنگ‌های قیمتی

وجود انواع سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی در برخی مناطق دورافتاده کشور و آشنایی نداشتن و همچنین آگاه نبودن بهره‌برداران به ارزش واقعی این ذخایر ارزشمند سبب شده تا برخی بومی‌های منطقه یا برخی افراد سودجو با مشاهده این سنگ‌ها نسبت به فروش‌شان آن هم به شکل خام اقدام کرده و آنها را به خارج از کشور قاچاق کنند. این درحالی است که کشوری مانند افغانستان که از وجود گوهرسنگ‌ها بی‌نصیب نیست و لعل‌بدخشان آن شهرت جهانی دارد، فعالیت روی این نوع از سنگ‌ها را به‌عنوان یکی از حرفه‌های سودآور در نظر گرفته تا با تراش سنگ‌ها، سود قابل‌توجهی از این کار نصیب خود کند. به گفته برخی کارشناسان و فعالان این صنعت، سنگ‌های ایرانی به کشورهای دیگر فرستاده شده و بعد از تراش و شکل گرفتن با قیمت چند برابری وارد بازار ایران می‌شود. حتی در برخی موارد سنگ‌های بدل به جای اصل فروخته شده که به شهرت سنگ‌های ایرانی لطمه وارد می‌کند. در اینجاست که نیاز به آموزش برای رفع این مشکل احساس می‌شود. البته در سال‌های اخیر رشته‌های دانشگاهی با عنوان رشته طلا و جواهر در برخی از دانشگاه‌ها ارائه شده که خود جای امیدواری برای بهبود وضعیت در این صنعت را دارد. اما این‌کار نیز زمانی به نتیجه مثبت خواهد رسید که آموزش تنها تئوری نباشد و جنبه عملیاتی نیز پیدا کند. همچنین تولید محصول نهایی و فرآوری این نوع سنگ‌ها اگر زیرنظر متخصصان و کارشناسان خبره کشور به فعالان و کارورزان این رشته آموخته شود، به رشد این صنعت کمک بزرگی خواهد کرد. البته در این‌باره شاهدیم علاوه بر اختصاص رشته دانشگاهی برای این کانی‌ها، مرکز تحقیقات و فرآوری مواد معدنی ایران نیز یک واحد آموزشی برای فرآوری و تراش سنگ‌های زینتی اختصاص داده و در آن ضمن آموزش افراد در بخش فرآوری و تراش سنگ‌ها، تشخیص سنگ اصل از بدل به هنرجویان آموزش داده می‌شود. همچنین در این زمینه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور به تهیه نقشه پراکندگی ذخایر این نوع سنگ‌ها اقدام کرده و آن را دسترس عموم قرار داده است. با وجود تمام موارد یادشده، می‌توان اقدامات گسترده دیگری در مناطقی از کشورکه این ذخایر را در اختیار دارند، اجرایی کرد. به‌عنوان مثال برگزاری دوره‌های آموزشی برای بومیانی که سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی را در کنار خود دارند، زمینه را برای بومی‌سازی این صنعت فراهم و بازار کار مناسبی برای آنها ایجاد می‌کند. از طرفی این صنعت علاوه بر ایجاد ارزش‌افزوده، می‌تواند یکی از جاذبه‌های گردشگری باشد. در حال حاضر بسیاری از کشورها مانند هند، پاکستان، تایلند، مالزی، کامبوج، تانزانیا، بولیوی و برزیل جزو کشورهای پیشرو در این عرصه هستند که با سنگ‌ها و معدنکاری کوچک‌مقیاس عجین شده‌اند. یکی دیگر از مباحثی که امروزه در کشور مطرح است حرکت صنایع مختلف در راستای اقتصاد مقاومتی است. حال از آنجایی‌که صنعت تراشکاری سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی نیاز به سرمایه‌گذاری کلان ندارد و با تکیه بر دانش و فناوری و کمی خلاقیت می‌توان از آن سود فراوان برد، می‌توانیم با تلاش و توسعه فعالیت در این بخش به تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی کمک کنیم.

وجود ۳۹سنگ گرانبها در ایران

همکاری مراکز علمی و کانون‌های دانش با مراکز تولید و تجاری‌سازی محصولات در عرصه جواهرات و سنگ‌های قیمتی به‌تازگی نقطه عطفی در حوزه پیشرفت فناوری‌های با پیچیدگی کم، رقم زده‌اند. به گزارش مهر، رییس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار جواهرات و سنگ‌های زینتی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری درباره جایگاه ایران در عرصه سنگ‌های قیمتی و ارتباطی که این روزها مراکز علمی با صنعتی در این حوزه ایجاد کرده‌اند، اظهار کرد: همه اتفاقات در کشور، دنباله رو بخش خصوصی است و هیچ برنامه‌ریزی از طرف دولت روی این حوزه انجام نشده است. در سال ۸۳ که نخستین آموزشگاه گوهرشناسی در شرق کشور تاسیس شد کلمه «گوهر» برای متخصصان تعریف نشده بود اما اکنون که مشهد به‌عنوان شهر جهانی گوهرسنگ‌ها به ثبت رسیده، نیاز است از نظر علمی به این حوزه توجه ویژه‌ای شود. به گفته محمدجواد پیش‌بین، کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار حوزه سنگ‌های زینتی و جواهرات از سوی معاونت علمی راه‌اندازی شده و می‌تواند نشانه‌ای برای پیشرفت این بخش تاثیرگذار در اقتصاد کشور باشد. در سال‌های قبل پروژه ظرفیت‌یابی سنگ‌های قیمتی در کشور مطرح شد و در ۲۰ استان تحقق یافت؛ نتیجه این طرح، شناسایی ۳۹ گوهرسنگ قابل‌تراش برای کاربرد در زیورآلات بود. این موضوع نشان از ظرفیت بالای کشور در سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی دارد. پیش‌بین با بیان اینکه ایران به لحاظ ساختار زمین‌شناسی، در منطقه‌ای واقع شده که از نظر تنوع کانی‌سازی در وضعیت بسیار خوبی است در ادامه گفت: حداقل ۳۹ سنگ در ایران شناخته شده است. همچنین عقیق و فیروزه از سنگ‌های معروف ایرانی هستند. فیروزه نیشابور به‌عنوان با کیفیت‌ترین و قدیمی‌ترین فیروزه‌های جهان مطرح شده است. پیش‌بین خاطرنشان کرد: از گذشته‌های دور، سنگ‌های یاقوت، یشم، الماس و زمرد در ایران وجود داشته است.

بررسی جایگاه ایران از نظر جواهرات

به گفته رییس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار جواهرات و سنگ‌های زینتی معاونت علمی و فناوری، از ۳۹ نوع گوهر شناخته شده در ایران، حداقل ۲۰ نوع در خراسان وجود دارد. بنابراین خراسان یکی از متنوع‌ترین و پرظرفیت‌ترین استان‌های کشور از لحاظ ذخایر سنگ‌های زینتی است. وی با اشاره به بررسی جایگاه ایران از لحاظ جواهرات گفت: مطالعات نشان داده گردش نقدینگی سنگ‌های قیمتی در دنیا حدود ۷۰۰ میلیارد دلار است و ۲۸۰میلیارد دلار هم گردش نقدینگی میزان طلایی است که در ساخت زیورآلات به کار می‌رود؛ بنابراین صنعت جواهرات هزار میلیارد دلار گردش نقدینگی در دنیا دارد؛ اما سهم کشور ما ناچیز و کمتر از ۱/۵درصد است. پیش‌بین با تاکید بر جایگاه ویژه مشهد به لحاظ گردشگری و ظرفیت صنعت سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی و گوهرسنگ‌ها عنوان کرد: ضروری است به این حوزه توجه ویژه‌ای شود تا بتوان آن را در اقتصاد کشور موثر دانست؛ درحال‌حاضر ۸۵درصد واحدهای تراش گوهرسنگ‌ها در مشهد واقع شده‌اند؛ سالانه در این شهر ۹ تن عقیق و ۶ تن نگین فیروزه تولید می‌شود. بعد از مشهد استان‌های همدان، زنجان، کرمان و سیستان و بلوچستان استان‌های به نسبت با ظرفیت بالا در این حوزه هستند. وی با بیان اینکه به‌طور تقریبی دو دهه است که صنعت جواهرات با علم عجین شده، تاکید کرد: صنعت جواهرات توانسته با علم ارتباط بگیرد به‌طوری‌که بعد از بازدید داوران بین‌المللی بمبئی، بانکوک و تایلند از مشهد، این شهر به‌عنوان شهر جهانی جواهرات معرفی شده است. وی با بیان اینکه این صنعت می‌تواند نقشی در اقتصاد کشور ایفا کند، گفت: ما توانستیم سال‌های گذشته نخستین نشان‌های جواهرسازی را ثبت کنیم؛ همچنین ۳ واحد طراحی جواهرات در مشهد تاسیس کردیم که در هیچ جای کشور وجود ندارد. وجود آزمایشگاه‌های تخصصی در حوزه گوهرشناسی، هنرستان تراش‌سنگ، مراکز آموزشی گوهرشناسی در مشهد از مواردی هستند که می‌تواند با اهمیت باشد و نشان از علمی پیش رفتن این صنعت در کشور دارد.

اشتغالزایی چشمگیر در صنعت جواهرات

به گفته پیش‌بین، براساس مطالعات موسسه مطالعات جواهرشناسی امریکا (GIA) از ابتدای شناسایی یک سنگ در معدن، استخراج، تراش، فرآوری و تبدیل آن به نگین، فروش و... حدود ۲۰۰ حرفه مختلف نیاز است؛ در هیچ صنعتی چنین سیطره ایجاد فرصت شغلی وجود ندارد. بنابراین اگر صنعت ساخت پایه که دربرگیرنده ۸۰ حرفه است را به این صنعت اضافه کنیم در مجموع ۲۸۰ حرفه برای تبدیل یک سنگ به جواهر وجود دارد. به گفته وی، نرخ سرانه سرمایه‌گذاری برای تراش یک سنگ برای هر نفر بین ۵ تا ۱۰میلیون تومان است. درصورتی که در صنایع دیگر حداقل ۶۰ تا ۷۰میلیون تومان سرانه سرمایه‌گذاری لازم است. وی با بیان اینکه صنعت جواهرات هیچ وابستگی به صنعت حمل‌ونقل ندارد چون در ابعاد کوچک حمل می‌شود، گفت: وابستگی نداشتن به صنعت حمل‌ونقل و ایجاد ارزش‌افزوده بین ۳۰۰ تا ۷۰۰درصدی می‌تواند از مزایای این صنعت به شمار می‌آید. رییس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار جواهرات و سنگ‌های زینتی خاطرنشان کرد: تاکنون ۴ استاندارد برای سنگ‌های قیمتی تدوین شده و روش شناسایی سنگ‌های رنگی، درجه‌بندی و شناخت سنگ‌های رنگی، درجه‌بندی و شناخت مروارید، شناسایی و درجه‌بندی الماس از استانداردهای تدوین شده سنگ‌های قیمتی به‌شمار می‌روند. این موارد نامبرده در اداره استاندارد تدوین شده است. پیش‌بین گفت: به تازگی استاندارد آموزش‌های فنی و حرفه‌ای بازنگری شده تا بر مبنای آن تقسیم‌بندی بین‌المللی انجام شود. وی درباره اقداماتی که برای آموزش‌ها در این صنعت انجام شده، گفت: با پیشنهادی که ۳ سال گذشته به دفتر آموزش و تحقیقات گمرک ایران ارائه کردیم، سرفصل‌های آموزشی ارزیابی سنگ‌های گرانبها تدوین شد، همچنین توانسته‌ایم تاکنون ۱۲ گمرک را با سنگ‌های قیمتی آشنا کنیم زیرا این اقدام زیربنای صنعت جواهرات به شمار می‌رود. پیش‌بین خاطرنشان کرد: در حقیقت عمده صادرات ما فیروزه است که به‌صورت نگین به اندونزی، سنگاپور و مالزی، حوزه خلیج‌فارس و به‌ندرت به کشورهای اروپایی و امریکایی صادر می‌شود؛ البته باید در نظر داشت که بخش زیادی از این سنگ‌ها بار همراه مسافر است. وی با اشاره به آمار صادرات سنگ‌های زینتی گفت: آمارها نشان می‌دهد حدود ۲۴۰میلیارد تومان در سال به صادرات سنگ‌های زینتی ایران اختصاص دارد.

مزیت بالقوه ایران در سنگ‌های تزئینی

مدیر کل دفتر تجاری‌سازی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری درباره اثرگذاری صنعت جواهرات بر اقتصاد مقاومتی گفت: با توجه به اینکه اقتصاد دانش‌بنیان و اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب مطرح شده از این‌رو درصدد هستیم تا بر فناورهای کمتر پیشرفته هم تمرکز داشته باشیم؛ صنعت جواهرات و سنگ‌های زینتی از جمله این فناوری‌ها هستند. به گزارش مهر، اسماعیل قادری‌فر عنوان کرد: کلیت نگاه ما در بحث علم و فناوری و ربط آن به اقتصاد دانش‌بنیان طوری است که به همه حوزه‌ها ازجمله فناوری‌های کمتر پیشرفته توجه کنیم تا در نهایت حلقه‌های گمشده در توسعه دانش و فناوری مشخص شوند. از این طریق می‌توان شاهد ثروت‌سازی از علم در کشور بود. قادری‌فر افزود: کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار در معاونت علمی تشکیل شده تا به فناوری‌های کمتر پیشرفته توجه ویژه‌ای شود. حال اینکه در ایران مزیت و ظرفیت‌های بالقوه در سنگ‌های قیمتی و جواهرات تزئینی داریم، کانون جواهرات و سنگ‌های قیمتی را تشکیل دادیم. در واقع این کانون، حلقه واسط بین فناوران و نوآوران با بازار است. وی ادامه داد: کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار در معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با مشارکت بخش خصوصی و اعضای فعال از جمله اتحادیه سنگ‌های قیمتی تشکیل شده و سعی دارد تا حلقه‌های گمشده دانش و خلأهایی که در این زمینه وجود دارد را برطرف کرده و بازار مناسبی برای آن ایجاد کند.

قادری‌فر درباره ارتباط کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار جواهرات و سنگ‌های قیمتی با شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: در اصل، برای ورود محصول نهایی جواهرات به بازار اقداماتی همچون شناسایی سنگ، استحصال، برش، فلزکاری، بسته‌بندی و... انجام می‌شود. هر یک از این مراحل نیاز به دستگاه‌ها و نیروهای انسانی دارد؛ از این‌رو بکارگیری نیروهای‌انسانی که به‌عنوان تامین‌کننده نیاز این صنعت، در اقتصاد کشور تاثیرگذار باشد، مهم است. وی تاکید کرد: رونق اقتصادی و پرداختن به کسب‌وکار همیشه نباید در حوزه فناوری «های‌تک» یا پیشرفته باشد زیرا بسیاری از فناوری‌های کمتر پیشرفته نیاز به دانش دارند. حوزه جواهرات و سنگ‌های قیمتی هم در این دسته از فناوری کمترپیشرفته هستند که می‌توانند رونق اقتصادی برای کشور ایجاد کنند.

ثروت‌زایی از سنگ‌های زینتی بر پایه علم

قادری‌فر با تاکید بر اینکه برآوردها نشان می‌دهد بازار سنگ‌های زینتی در کشور بزرگ و گسترده است، گفت: از چین، تایلند و هند زیورآلات به کشور ما وارد می‌شود. بنابراین باید از ظرفیت بالقوه خود استفاده کنیم و از علم به ثروت برسیم. شناسایی سنگ‌ها نیاز به دانش دارد. خلاف اینکه بسیاری از افراد این حرفه و صنعت را یک عرصه پیش پا افتاده و سنتی می‌دانند.

قادری‌فر اظهارکرد: برای اینکه بازاری بزرگ و معنادار برای صنعت جواهرات و سنگ‌های قیمتی ایجاد کنیم، نیاز است آخرین فناوری‌های روز را برای شناسایی و استحصال سنگ‌ها به کار گیریم. این کار را شرکت‌های دانش‌بنیان و دانشگاه‌ها می‌توانند برعهده بگیرند. وی افزود: کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار درصدد است شرکت‌های دانش‌بنیان را روی کار بیاورد. کانون جواهرات و سنگ‌های قیمتی از نخستین کانون‌هایی است که در دوره جدید توانسته از معاونت علمی مجوز فعالیت دریافت کند. دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه علمی و کاربردی و مراکز علوم زمین‌شناسی مشهد نیز به‌عنوان بخش‌های دانشی در این کانون حضور دارند تا بازار بکری برای این حوزه ایجاد شود.